Shravak Bhoomi

SR No.: 002436
Original Sutra Author: N/A
Author: Karunesha Shukla
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute
Total Pages: 618
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 10 MB

Page 323

द्वितीयं योगस्थानम्
आकाशधातुः ' कत [3] म : 2 । यच्चक्षुः सौषिर्यम्वा,
1. Ākāśa has been regarded by the Vaibhāṣikas as one of the three asamskrta dharmas, AK, I.5-bcd; Vasubandhu defines आकाश as अनावृत्ति ( तत्राकाशमनावृत्ति:, ibid); see AKV, I, p. 17; Ākāśa is regarded as fa and नित्य, Adv., p. 13; see SB, II.2.24; D. N., XVI.313 : अयं आनन्द महापठवी उदके पतिट्ठिता, उदकं वाते पतिट्ठितं वा तो आकासट्ठी होति; सेय्यधापि, राहुल आकासो न कत्थचि पतिट्ठितो, एवमेव खो त्वं राहुल आकास समं भावनं भावेहि • M. N. Sutta 62.
217
2. cf. M. N., III. 326 : कतमा च, भिक्खु, आकासधातु ? आकासधातु सिया अज्झत्तिका सिया बाहिरा । कतमा च 'अज्झतिका •? अज्झत्तं पच्चत्तं आकासं आकासगतं उपादिन्नं, सेय्यथीदं - कण्णच्छिदं नासच्छिदं मुखद्वारं येन च असितपीतखायितसायितं अज्झोहरति, यत्थ च असितपीतखायितसायितं सन्तति, न च असितपीतखायितसायितं अधोभागं निक्खमति, यं वा पन पि किञ्चि अज्झत्तं पच्चत्तं आकासं आकासगतं अघं अघगतं विवरं विवरगतं असम्फुटं मंसलोहितेहि उपादिन्नं—अयं वुच्चति - अज्झत्तिका आकासधातु । या चेव खो पन अज्झत्तिका आकासधातु या च बाहिरा आकासधातु आकासधातुरेवेसा । · · · ·; Ś S, p. 133 : आध्यात्मिक आकाशधातुः कतमः। यत्किचिदस्मिन् कायेऽध्यात्मं प्रत्यात्ममुपगतमुपात्तमाकाशगतमिहाभ्यन्तरसंख्याभूतम्, अस्फुटमस्फरणीयं त्वङ्ग्त्त्मांसशोणितेन । तत्पुनः कतमत् । यदस्मिन् काये चक्षुः सुषिरमिति वा यावन्मुखं वा मुखद्वारं वा कण्ठं वा कण्ठनाड्यो वा । येन चाभ्यवह'रति यत्र चावतिष्ठते, येन चास्य अशितपीतखादितास्वादितमधस्तात् प्रघरति, अयमुच्यत आध्यात्मिक आकाशधातुः । एवं बाहये पि यदस्फुटमस्फरणीयं रूपगते - नापलिगुद्धं सुषिरभावश्छिद्रम् । अयमुच्यते बाह्य आकाशधातुः । ' • अक्षयो ह्याकाशधातुः स्थिरोऽचलः; cf. Adv., p. 13 differentiates between आकाश and आकाशधातु. It regards the former as धर्मायतनसंगृहीत and Eternal, while the latter is and of the nature of light and darkness...., see pp. 13-4; cf. Vsm., XIV.63, AS, IV.76; Asm, p. 13; see MSS, i, 101, 109; Ś S, p. 120,