________________
द्वितीयं योगस्थानम्
215
तत्पुनर्यन्मनुष्या अरणीसहगतकेभ्यो गोमयचूर्णेभ्यः समन्वेषते (न्ते) । यत्तूत्पन्नं ग्राममपि दहति । ग्रामप्रदेशमपि। नगरम्वा, नगरप्रदेशम्वा, जनपदम्वा, जनपदप्रदेशम्वा, द्वीपम्वा, कक्षम्वा, दावम्वा, काष्ठम्वा, तृणम्वा, गोमयम्वादहन् परैति । इति यो वा पुनरन्योप्ये[6] वंभागीयः ॥ .
तत्र वायुधातः कतमः । वायुधातुर्द्विविधः । आध्यात्मिको बाह्यश्च ।
1. It seems that the concluding portion is missing in the __MS. [अयमुच्यते बाह्यस्तेजो धातुः] which is suggested by the
context. 2. M. N., III.326 : कतमा च, भिक्खु, वायोधातु ? वायोधातु सिया
अज्झत्तिका सिया बाहिरा। कतमा. . 'अज्झत्तिका वायोधातु ? यं अज्झत्तं पच्चत्तं वायो वायोगतं उपादिन्नं, सेय्यथीदं-उद्धगमा वाता अधोगमा वाता कुच्छिसया वाता, कोट्ठासया वाता अङ्गमङ्गानुसारिनो वाता अस्सासो पस्सासो इति, यं वा पनझं पि किञ्चि अज्झत्तं पच्चत्तं वायो वायोगतं उपादिन्नं-अयं वुच्चति–अज्झत्तिका वायोधातु । या चेव खो पन अज्झत्तिका वायोधातु या च बाहिरा वायोधातु वायोधातुरेवेसा ।; cp. SS, p. 133 : यत्किञ्चिदस्मिन् काये वायुर्वायुगतं लघुत्वं समुदीणत्वम् । तत्पुनः कतमत् ? तद्यथा ऊध्वंगमा वायवोऽधोगमाः पाश्रियाः पृष्ठाश्रयाः कुक्षिगमाः शस्त्रकाः क्षुरकाः सूचकाः पिप्पलका वाताष्ठीला वातगुल्मा आश्वासप्रश्वासा अङ्गानुसारिणो वायव इत्यादि। सन्ति बहिर्धा पूर्वे वायवो दक्षिणाः पश्चिमा उत्तरा वायवः, सरजसः अरजसः, परीत्ता महद्गता वायव इति । भवति महाराज स समयो यन्महान् वायुस्कन्धः समदागतः वृक्षाग्रानपि पातयति । कुड्यानपि पर्वताग्रानपि पातयति । पातयित्वा निरुपादानो विगच्छति । यं सत्वावरकणिकेन वा विधमनकेन बातानुवृत्तने(न्तेन) वा पर्येषन्ते । यावदयमुच्यते बाह्यो वायुधातुः ॥; PVS, p. 2 : वायुधातुः कतमः । लघुसमुदीरणता ।; cp. AKB, I.12-d; MSS, I. 101, 109.
