Kshir Tarangini

SR No.: 002433
Original Sutra Author: N/A
Author: Yudhishthir Mimansak
Publisher: Ramlal Kapur Trust
Publication Year: 1986
Total Pages: 444
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 9 MB

Page 155

५
२०
क्षीरतरङ्गिण्यां
४४४. सूर्य अनादरे । 'सूक्ष्र्क्ष्यति । षान्तो ऽयमिति चन्द्र: (चा० धा० १।२१९) सूर्क्षति । प्रसूर्क्षणम् अपरिभवः । यान्तस्यापि यस्य हलः ( ६ ४/४९) इति यलोपात्' । ६४६ ॥
२५
हद
*
४४५. काक्षि वाक्षि माक्षि द्राक्षि प्राक्षि ध्वाक्षि काङ्क्षायाम् । काङ्क्षति । द्राक्षा । ध्वाङ्क्षः ।।६४७-६५२॥
४४६. द्राक्षि प्राक्षि घोरनिवाशिते' च । ध्वाक्षि चेति दुर्ग: । ४४७ पक्ष परिग्रह इत्येके ।। ६५३ ।।
O
४५१. नूष स्तेये । मूषति । मूषा तैजसावर्तनी' । गौरादी (गण ४|१|४१) मुषी । वुलि मूषकः । कषादौ मुष हिंसार्थ: ( १२४५८ ) - १५ मोषति । ऋयादी ( ६ | ६१ ) मुष स्तेये - मुष्णाति । मुषेर्दोर्घश्च ( उ०
२०४३ ) इतीक : - मूषिकः । लूषोऽपीति दुर्गः ॥ ६५७
४४८. चूष पाने । चूषति । चूषितः । चूषित्वा ॥ ६५४॥ ४४६. तू तूष्टौ । तूषति । दिवादी (४/७५) तुष्यति ॥ ६५५ ।।
४५०. पूष वृद्धौ । पूषति । पुष पुष्टौ (११४६२ ) पोषति । दिवादी (४।७३) पुष्यति । त्र्यादौ ( ६ | ६० ) पुष्णाति । चुरादौ (१०।१६५) पोषयति । श्वन क्षन ( उ० १ १५६ ) इति पूषा ।। ६५६ ।।
१. सूर्क्ष अनादरे इति काश० घा० पृष्ठ ४१ । धातुवृत्ती (पृष्ठ १२१ ) सायणेन 'अनादरे' इति पाठो दूषितः । परन्तु 'सोमेन यक्ष्यमाणो नर्तृव् सुन्न नक्षत्रम् (भ्राप० श्रौत ५।३।२१ ) न सूक्षेत् नाद्रियेत इत्यर्थः ।
२. सूर्क्ष इत्यर्थः । उद्धृतं पुरुषकारे (पृष्ठ १११ ) ।
३. प्रसूर्क्षणम् इत्येव रूपं निष्पद्यत इत्यर्थः ।
४. 'घोरवा शिवे' शुद्धः पाठः ।
५. इत प्रारभ्य 'षूष' पर्यन्ता: काशकृत्स्नीये धातुपाठे ह्रस्वोपधा: पठ्यन्ते । तेषां च 'चुषादेदीर्घः' इति सूत्रेण सार्वधातुके दीर्घत्वं विधीयते । प्रसार्वधातुके च लघूपधगुण उदाह्रियते - चोषक:, तोष:, तोषक:, मोष:, मोषणम्, सोषकः (१।२८४-२८८; पृष्ठ ४१, ४२ ) । दीर्घोपधत्वे तु गुणो दुर्लभः । ह्रस्वो - पधत्वे 'चूषक:, तूषकः, मूषकः, पूषक:' इत्यादयः प्रयोगा उपपन्ना न भवन्ति । वस्तुतस्तु उभयथा प्रयोगदर्शनात् घातवोऽप्युभयथा द्रष्टव्याः ।
I
६. तु० 'तैजसावर्तनी मूषा' | अमर० २|१०|३३ ॥