Page Text
________________
प्र० वा. वृत्तौ (१ परिच्छेदः) न चेद् भेदेऽपि रागादिहेतुतुल्यात्मताक्षयः।
सर्वत्र रागः सदृशः स्याद्धेतोस्सहशात्मनः ॥१७२॥ भेवे मन्दोत्कटरागादिजनकेऽवान्तरभूतविशेषेपि रागाविहेतुत्वेन या तुल्यात्म ता सदृशता तस्याः क्षयो न चेत् सर्वत्र पुंसि सदृशो रागादिः स्यात् । सदृशात्मनो हेतोर्भावात्। (१७२)
न हि गोप्रत्ययस्यास्ति समानात्मभुवः कचित् । ।,
तारतम्य पृथिव्यादौ प्राणितादेरिहापि वा ॥१७३॥ . . न' हि गोप्रत्ययस्यास्ति समानात्मभुवः सदृशकारणोत्पत्तेः। क्वचित् शाबलेयादौ तारतम्यमपि तु सर्वत्र समानतैव। पृथिव्यादौ सदृशे हेतौ प्राणितादेरिह चा ा क मते पि वा विशेषो न विद्यते । (१७३)
औष्ण्यस्य तारतम्येऽपि नानुष्णोऽग्निः कदाचन। - तथेहापीति चेनाग्नेरौष्ण्याद् भेदनिषेधतः ॥१७४॥ .. औषण्यस्य तारतम्येपि खादिराग्न्यादौ नानुष्णोऽग्निः कदाचन । तथेह रागादितारतम्येपि न वीतरागः कश्चिदिति चेत् कदाचन नैतद्युक्तं । अग्नेरोष्ण्याद् भेदस्य निषेषतः। नैतद्युक्तं । भास्वररूपोष्णस्पर्शादिरग्निरुच्यते। तेनोष्ण्याभावेऽग्निरेव न स्यात्। रागादिस्तु भूतेभ्योऽन्यस्तदभावेपि तेषां भावात् । (१७४)
अतः सविशेषणं हेतुन्दर्शयति। .. तारतम्यानुभविनो यस्यान्यस्य सतो गुणाः। ..... ते कचित् प्रतिहन्यन्ते तद्देदे धवलादिवत् ॥१७५॥
गुणेभ्योऽन्यस्य यस्य सतो धर्मिणो ये तारतम्यानुभाविनो गुणास्ते क्वचिद् धर्मिणि प्रतिह न्यन्ते। तभेदे भूतभेदे धवलादिवत् । न हि सर्वो भूतपरिणामः शुक्लः । (१७५)
'रागाविहेतुः सामान्यं, तस्य यदि क्षयः स्यातदा विरागः स्यात्, न चास्ति क्षयः (1) यतोऽक्षयस्तेन वीतरागो न चेत् तदा। तुल्यहेतुकं विशिष्यत इति दृष्टान्तमाह गोतरो गोतम इति। यथा न प्राणी प्राणितर इति तथा रागी रागितर इत्यपि न युक्तं तुल्यहेतुसम्भवात्। ' सांख्याविराह। धर्मिणो गुणा इति विशेषणं न चौरुण्यस्याग्निधर्मी।
• उच्छिद्यन्ते। 'कृष्टस्य जन्तोदृष्टः।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |