Page Text
________________
विज्ञानं कारणम् प्राणापानौ नियामकौ न युक्तौ। एकत्वेपि प्राणस्या'पानस्य च बहूनां नानाकालभाविनां ज्ञानानां युगपदभिव्यक्तिः स्यात्। तस्याभिव्य क्तेहेतोः प्राणा देनित्यं सन्निधः।(१०६)
नानेकतरिति चेन्नाविशेषात् क्रमादपि । --
नैकप्राणेप्यनेकार्थग्रहणान्नियमस्ततः ॥१०॥ युगपन्नानेकस्या भिव्यक्तिहेतुः प्राणादिरिति चेत्' (1)न स्याद्धेतुरविशेषात् ।। क्रमादपि॥
किञ्चै कस्मिन्नपि प्राणेऽनेकेषामर्थानां ग्रहणादनेकाभिर्बुद्धि भिरेकः प्राणः एका बुद्धिमभिव्यनक्तीति नायन्तत एकप्राणानियमः। (१०७)
एकयाऽनेकविज्ञाने बुद्धयाऽस्तु सकृदेव तत् ।
अविरोधात् ; क्रमेणापि मा भूत् तदविशेषतः ॥१०८॥ - एक या बुद्धघाऽनेकवि'ज्ञाने च स्वीक्रियमाणेऽस्तु सकृदेव तत् यावद् ग्रहीतव्यग्रहणमविरोधात् योकस्या अनेकग्रहणं विरुध्यते कतिचित्पदार्थग्रहणमप्येकदा न स्यात् । न विरुध्यते चेत् यावद्ग्रहीतव्यं गृह्णीया' °त् । अन्यथा क्रमेणापि मा भूवनेकग्रहणं। तदविशेषतो बुद्धेविशेषाभावात्। (१०८)
'बहवः क्षणिकाः प्राणा अस्वजातीयकालिकाः।
तादृशामेव चित्तानां कल्प्यन्ते यदि कारणम् ॥१०९॥ बहवः क्षणिकाः प्राणा अस्वजातीयकालिका असहभाविनः। तादृ'। शामेकक्षणिकानां वहूनामसहभाविनां चित्तानां कल्प्यन्ते यदि कारणं । (३१०९)
' अथ माभूदेव दोष इति प्राणादिरेकं द्रव्यमिष्यते।। • नित्यत्वावस्य । यत् सन्निहिताविकलकारणं तद् भवत्येवेति न्यायादाह । देहस्य च । प्राणापानदेहस्य य आत्मा विज्ञानहेतुः पश्चात्स पूर्वमपीति । ५. अनेकत्वेपि प्राणापानयोहस्य च एकत्रव ज्ञाने सामर्थ्य न बहुषु चेत् क्रमेणानेकज्ञानहेतुत्वमनेनाभ्युपेयमेव।
'यद्यप्युक्तमेकः प्राणादिरेका घियं व्यनक्तीति तन्त्र। • अनेकक्षणभावित्वादेकप्राणस्य एकप्राणकालेऽनेका बुद्धिःप्रवर्तते निवर्तते च । 'आसर्गप्रलयादेरेकैव बुद्धिरिति सिद्धान्तात। • अथ क्रमवत्येकैव तदा बुद्धिरिष्यते तदा। १० वीर्घश्च सितादौ यावन्तस्ते तत्रैव। ११ नकः प्राणोऽनेकविज्ञानहेतुः किन्तु। १२यदकः प्राणो न तदाऽपरः। १५ क्रमिणां।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |