Pramanvarttikam

SR No.: 002419
Original Sutra Author: N/A
Author: Rahul Sankrutyayan
Publisher: Allahabad Law Journal Press
Total Pages: 610
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 11 MB

Page 69

. . अवयविबिरातः .... उध्यन्ते किन्तु शरीरादिव्यपदेश्याः। यथा तन्तकः पटावस्था न तन्तवः उच्यन्तेऽपि तु पट इत्यसिद्धौ हेतू'।
एतेनावरणादीनामभावश्च निराकृतः ।।८९॥
एतेन परमाणूनां पूर्वावस्थातो विशिष्टत्वकथनेनावर णावारादीनाममा पररसंहतावस्थायामिव यःप्रतिपादितः स च निराकृतो बोद्धव्यः। केचित् परमाणकः संहता जाता आवरणधारणादिक्षमा भवन्ति नान्ये। (८९)
कथं वा सूतहमादिमिश्रं तप्तोपलादि वा। दृश्यं ; पृथगशक्तानामक्षादीनां गतिः कथम् ॥९॥
कथम्बा सूतहेमादिमिश्र पिष्टिकावस्थायां तेजःपरमाणुसञ्चयरूपं तप्तोपलादि वा मिश्रं कथं दृश्यं विजातीयानां द्रव्यानारम्भात् न तदक्यवि द्रव्यं । परमाणवश्च त्वन्मते न दृश्या इति न तेषां दर्शनं स्यात्। यदि च परमाणकः पृथगवस्थायां' ज्ञानजननेऽशक्ता इति पुजावस्था अपि तथा। तदा पृथगशक्तानाममादीनां ज्ञानजनने संहतो गतिर्ज्ञानं कथं । (९०)
संयोगाचेत् समानोऽत्र प्रसङ्गो हेमसूतयोः। दृश्यः संयोग इति चेत् कुतोऽदृश्याश्रये गतिः॥९॥
तस्मादनकान्तिकमपि हेतुद्वयं नेन्द्रियादेनिजन्म किन्तु संयोगात्तदीयादिति चेत्। समानोऽत्र प्रसङ्गः। यथा पृथगिन्द्रियादयः संयोगन्न जनयन्ति। तथामिलिता अपि न जनयेयुः । हेमसूतयोदश्यः संयोगो दृश्यत इति चेत् कुतोऽवृश्याभये गतिः। हेमसूतपरमाणवो हि संयोगस्याश्रया स्तेषामदृश्यत्वे कथन्तदाधितस्य संयोगस्य दर्शनं (1) न हि कश्चित् पिशाचयोः संयोगमुपलभते (1) किञ्च (1)-- नानाद्रव्यारब्धपानकादिरपि संयोगो गुण एषितव्यः तस्मिन् मृष्टं पानकं स्वरूपं पानकमिति निर्गुणत्वाद् गुणानां विरुद्धः ॥(९१)
रसरूपादियोगश्च संयोग उपचारतः। इष्टश्चेद् बुद्धिभेदोऽस्तु पंक्तिीर्घति वा कथम् ॥१२॥
'अविशेषावणुत्वाच्चेति परोक्तौ। अवयवित्वायोगात्।
यथा योकं द्रव्यं नेष्यते तदा यथा तेषां पूर्वावस्थायां परमाणुरूपं नावपोति न दधाति तथा पश्चादप्यविशेषानावणुयान्न बध्याच्चेति निराकृत। तैजसाः परमाणवः काष्ठोपलादिपरमानुभिः परस्परसंभेदेनाविशन्तीति परः। .
चलरूपालोकमनसिकाराणां। 'आत्मा मनसा युज्यते मनः इनियेन इनियमन ततो सानोत्पत्तिः।...