________________
२५
..
विज्ञानसिदिः शरीरा'न्तरसम्बद्धबुद्धीन्द्रियाद्युत्पादनलक्षणस्येति पूर्वोक्तनिगमनं।
c. कायाधितं मनोविज्ञानम्
न'नु कायाश्रितत्वं मनसोप्युक्तं भगवताऽन्योन्यानु विधायित्वं कायमनसो- 6b रिति वदता। तत्कयमित्याह (1) .. तज्ज्ञानरुपकार्यत्वादुक्तं कायाश्रितं मनः ॥४३॥
तज्नानः कायविषयनिरूपादिग्राहिभिरुपकार्यत्वात् मनसः सुखोत्साहादिरूपेणोक्तं भ ग व ता कायाश्रित मनोविज्ञानं नं साक्षात्तदुत्पत्तेः। (४३)
d. अन्योन्यहेतुके कायमनसी नन्विन्द्रियाणि विना न बुद्धि रिति युक्तमाश्रयत्वमेषामित्याह। यद्यप्यौर्विना बुद्धिन तान्यपि तया विना।
तथाप्यन्योन्यहेतुत्वं ततोऽप्यन्योन्यहेतुके ॥४४॥ . ... यद्यप्यविना बुद्धिर्न भवति । तान्यप्यक्षाणि तया विना न भवन्ति । भूतमात्रादुत्पत्तेः सर्वस्मादुत्पत्तिप्रसङ्गादित्युक्तेः। तथाप्यन्योन्यहेतुत्वमुक्तम्भवति। ततोप्यन्योन्यहेतुके कायमनसी मध्यावस्थावत् अनादितादृप्रवाहवती इति सिद्धः परलोकः । (४४) किञ्च। नाक्रमात् क्रमिणो भावो नाप्यपेक्षाऽविशेषिणः । क्रमाद् भवन्ती धीः कायात् क्रमं तस्यापि शंसति ॥४५॥
'सिद्धोऽभ्यासो जन्मान्तरसाधनात् । नापि बुद्ध आश्रयो येन बेहनाशे बुद्धिनाशावभ्यासो न स्यात्। "आगमविरोधमाह चार्वाकः।
अन्योन्यबीजकं होतद्वयं यदुत सेन्द्रियत्वं कायो विज्ञानञ्चेत्यभिषो। । यतः समस्तव्यस्तेन्द्रियघातेपि न मनोधातः।
"चक्षुराविज्ञानपञ्चकं बुद्धिः। यथेन्द्रियधीरकल्पं रूपादि गृह्णाति तथा मनोपि गृहणीयात् कायेन जनितत्वात्सेन्द्रियेण।
'यदा कातरस्यान्यं शोणितादिविकृतं दृष्ट्वन्द्रियज्ञानं विकृतं मनो विकारयति। यदि नित्याकायादेव प्राणादयस्तवा ।
