Page Text
________________
प्रतीतिबाधा
४५७
१
नैमित्तिक्या वस्तुभूतगुणादिनिमित्तवत्याः श्रुतेरथं गुणादिकं पारमार्थिकमर्थं २ गुणिगुणादिसम्बन्धं शब्दानां गुण्यादिवाचिनां प्रतिरुन्धानोऽबाधनार्हो बाधां नार्हतीत्युक्तो भवति ॥ ( १२८ )
यस्माच्च सांकेतिकार्थनिराकरणे प्रतीतिबाधा (1)
४
तस्मात् स्वभावलिङ्गजत्वेनानुमानादबहिर्भूता प्रतीतिरपि तस्मात् : पृथक्कृता ( 1 ) किमर्थमित्याह । विषयस्य भेदः कल्पिताकल्पितत्वं तस्य दर्शनाय । कल्पितार्थविषया प्रतीतिः । वस्तुविषयन्त्वनुमानमित्यर्थः । पूर्व्ववदिति । यथा आगमस्ववचनेऽभ्युपगतप्रामाण्येऽप्रत्यक्षत्वादनुमानान्तर्गते 'पि विषयभेददर्शनाय पृथग्दर्शिते वस्तुबलप्रवृत्तेनुमानं सर्व्वविषयविचारे त्वागमस्ववचने अधिकृते । तथा प्रतीत्यनुमाने अपि भिन्नविषये इत्यर्थः । (१२९)
अनुमानबाधायामन्तर्भावादनयोरभ्युपगमप्रतीतिबाधयो: ( 1 )
तस्माद् विषयभेदस्य दर्शनाय पृथक्कृता । अनुमानाबहिर्भूता प्रतीतिरपि पूर्व्ववत् ॥ १२९॥
सिद्धयोरपि पृथगाख्याने विषयभेदलक्षणं प्रयोजनन्दर्शयन्ना चार्य एते अभ्यु - पगमप्रतीतिबाधे सहेतुके प्राह । न सन्ति प्रमाणानि प्रमेयाथ नीति प्रतिज्ञामात्रे १० णेति (1) अत्र प्रतिज्ञा' मात्रं शास्त्रस्ववचनयोः सिद्धयोरप्रामाण्यप्रतिज्ञाबाधकमुक्तम् (1) अतोप्यसाधारणत्वादनुमानाभावे शाब्दप्रसिद्धेनापोद्यते न अपक्ष इति । अत्र शाब्दप्रसिद्धेन शशिनश्चन्द्रत्वेनाचन्द्रत्वप्रतिज्ञाया बाधनमुक्तं । अनुमाध्यक्षबाधने तु न सहेतुके प्राह । १ अश्रावणः शब्दो नित्यो घट इति तस्माद् विषयभेदोपलक्षणार्थ सहेतुत्वा हेतुत्वदर्शनं । प्रत्यक्षानुमा' न बाधे सर्व्वाविषये । अभ्युपगमप्रतीतिबाधे तु नियतविषये इत्यर्थः ॥ ( १३० )
き
सिद्धयोः पृथगाख्याने दर्शयंश्च प्रयोजनम् । सहेतुके प्राह नानुमाध्यक्षबाधने ॥१३०॥
१ निमित्ताभावे ।
३ अबाधनार्हः ।
* स्ववचनाप्तवचनयोर्ग्रहोनेन । अनुमानापृथ ( ? ) क्त्वेन निश्चितयोः ।
C
नागः । 'समुच्चयमाह प्राक् प्रामाण्यमाज्ञाय विरोधमनेन ।
१०
'शास्त्रस्ववचनप्रामाण्याख्येन ।
११
न चन्द्रत्वं परमार्थतोस्तीति ।
४ अनुमानात् ।
६
हेतुनानेन सहेतुकमाह ।
दृष्टान्ताभावात् ।
५८
१२ उद्योतकरादिनोक्तः । सम्बन्धो नाध्यक्ष इत्युक्त्वा ।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |