Page Text
________________
प्रतीतिबाधा
४५५ सर्वलोकसिद्धया पुरुषेच्छाधीनया घटादावपि वृक्षशब्दयोग्यताप्रतीत्या सपक्षाभावेनासाधार*णत्वाद् वृक्षशब्दवाच्यत्वाभावस्य साधनात् (।) यथोक्तमेवासाधारणत्वमाचार्यस्येष्टं। (१२१) यदप्यु'च्यते द्वितीयस्य चन्द्रस्याभावादसाधारणतेति तत्राह (1)
अत्रापि लोके दृष्टत्वात् कर्पूररजतादिषु ।
समयाद्वर्तमानस्य काऽसाधारणतापि वा ॥१२२॥ लोके कर्पूररजतादिषु गान्धिकवाचिकादीनां समयावर्त्तमानस्य दृष्टत्वादत्राचन्द्रः शशी सत्त्वादित्युदाहरणे हेतोरसाधारणतापि का वा। यदि द्वितीयचन्द्रो न भवेत्। एवमसाधारणता : स्याद् वस्तुत्वस्य। (१२२)
स्यादेतत् (1) तत्समयादपि वर्तमानस्य चन्द्रत्वादेर्न शब्दवाच्यता। ततो यथा न वह्निशब्दवाच्यता कर्पूरस्य' तथा चन्द्रशब्दवाच्यता च न स्यादित्यसाधारणतैवेत्याह।
यदि तस्य कचित् सिध्येत् सिद्ध वस्तुबलेन तत् । ___ तस्यैवंवादिनः सत्यपि सामयिके चन्द्रे क्वचिदर्थविशेषे चन्द्रशब्दवाच्यत्वं यदि सिध्येत् न तु सर्वत्र कर्पूररजतादौ तदा तच्चन्द्रशब्दवाच्यत्वं वस्तुबलेन सिद्ध स्यात्। न त्वेवं दृश्य ते सर्वस्य कर्पूरादेश्च शब्दाभिधेयत्वदर्शनात्। ___ अथ यत्रैव कल्प्यते चन्द्रत्वं तदेव तच्छब्दवाच्यं प्रतीयत इति तथाभ्युपगम्यते तदा।
प्रतीतिसिद्धोपगमेऽशशिन्यप्यनिवारणम् ॥१२३॥ सामयिके चन्द्रत्वे क्वापि प्रतीत्या सिद्धस्य चन्द्रशब्दवाच्यत्वस्योपगमे। शशिन्यपि तच्छन्दवाच्यस्यानिवारणं । (१२३)
तस्य वस्तुनि सिद्धस्य शशिन्यप्यनिवारणम् ।
तद्वस्त्वभावे शशिनि वारणेपि न दुष्यति ॥१२४॥ शुक्लतादिके निमित्तभूते वस्तुनि । तस्य चन्द्रशब्दाभिधेयत्वस्य सिद्धस्य शशिन्यपि निमित्तसद्भावादनिवारणं" तस्य निमित्तभूतस्य वस्तुनः शशिन्यभावे तु चन्द्रशब्दवाच्यत्वस्य वस्तुत्वाद्धतोारणेपि न किञ्चिद् दुष्यति। निमित्ताभावे
'न्या य मुख टीकाकारमुपक्षिपति।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |