Page Text
________________
आगमचिन्ता
रूपे ताद्रूप्यं वाचकत्वं कल्पितं कल्पनाबुद्धिनिर्मितं माणवक्ादाविन सिंहतादि । ततः पौरुषेयमेव वाचकत्वं स्यादिति प्रस्तुतक्षतिः ॥
d. अथ प्रत्येकमवयवानां सार्थकत्वं तदा (1)
प्रत्येकं सार्थकत्वेपि मिथ्यानेकत्वकल्पना ॥२४९॥ एकावयवगत्या च वाक्यार्थ प्रतिपद् भवेत् ।
एक
प्रत्येकं सार्थकत्वेपि मिभ्यानेकत्वस्यानेकावयवात्मकस्य कल्पना' स्मादर्थप्रतीतेः। तथैकस्यावयवस्य गत्या वाक्यार्थस्य प्रतिपत् प्रतीतिर्भवेत् (1) एकस्यापि वाचकत्वात् । तत्समुदायो वाचक इति चेत् । स किन्तेभ्यो भिन्नः । स च प्रत्युक्तः (।) अवयवा मिलिताः समुदाय इति चेत् । स च नः सम्भवत्येव । तद् यदि प्रत्येकं वाचकत्वमेव तदैषां प्रत्येकं वाचकत्वे चैकस्मादपि स्यादर्थप्रतीतिः ।
अथ (i)
सकृच्छ्रुतौ च सर्वेषां कालभेदों न युज्यते ॥२५०||
एकावयवगत्माऽर्थप्रतिपत्तेरवयवान्तरवैफल्यदोषात् सर्व्वावयवानां सकृच्छ्रुति-, रिष्यते । तदा सर्व्वेषामवयवानां सकृच्छ्रुतौ चाभिमतायामवयवश्रवणस्य कालको न युज्यते । दृश्येत च ।
(ग) स्फोटनिरास:
अथानव' यवमेकं वर्णेभ्यो व्यतिरिक्तं स्फोटरूपं वाक्यं तच्च क्रमवद्विन्नियतानुपूर्वीकैर्ध्वनिभिः क्रमेण व्यज्यते । व्यक्त्यनुक्रमेणैव च क्रमवत् प्रतीयते तद्रूपांविभागेन नाद रूपाणाम्वर्णानां ग्रहणात् कर्णविभागावच्च लक्ष्यते । वस्तुतस्तथारहितमपीति केचित् ।
एकत्वेपि भिन्नस्य क्रमशो गत्यसम्भवात् ।
तदेकत्वेपि भिन्नस्यानवयवस्य स्फोटरूपस्य वाक्यस्य प्रथमध्वनिनापि व्यक्तत्वात् कम'शो' गतेः प्रतीतेरसम्भवात् सकृत् प्रतीतिप्रसङ्गः । मदि प्रथमव्यक्तौ न प्रतीतिरपरास्वपि न स्यात् । तदेकव्यञ्जकत्वाद् व्यक्तीनां ।
वाचकत्वस्य पुरुषेण कल्पितत्वात् ।
'वाक्यार्थेन ।
+ 'एकस्याप्यवयवस्य वाक्यार्थवत्वादवयवान्तरापेक्षा न स्यात् ।
मरकच्चारणे पूर्ण
● नावानां भेदात् ।
H
'यदा चैकोप्यक्पवोर्यवान् तदा । एकावयवबोक्काले सर्व्वत्र श्रवणात् । -गृहीतागृहीत्तयोरभेदात् ।
* जतिस्फोटस्तु जात्यभावादेक निरस्तः ।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |