Pramanvarttikam

SR No.: 002419
Original Sutra Author: N/A
Author: Rahul Sankrutyayan
Publisher: Allahabad Law Journal Press
Total Pages: 610
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 11 MB

Page 389

आगमचिन्ता
४. प्रागमचिन्ता ननु यदुक्तं (1) प्रमाणत्रय निवृत्तावपि नार्थाभावनिश्चय इति तन्मा भूत प्रत्यक्षानुमानयोरस+विषयत्वात् तन्निवृत्त्या (5) भावनिश्चयः। आगमस्तु सर्वविषय इति तन्निवृत्तौ युक्तोऽसित्त्वनिश्चय इत्याह।
नान्तरीयकताऽभावाच्छब्दानां वस्तुभिस्सह ॥२१२॥ इददा
नार्थसिद्धिस्ततस्ते हि वक्त्त्रभिप्रायसूचकाः। सम्बन्धमातिक नान्तरीयकताया अविनाभावस्याभावाद् वस्तुभिः सह शब्दानां । ततः शब्देभ्यो नार्थस्य सिद्धिनिश्चयः। किन्तर्हि तेभ्यो गम्यत इत्याह। वक्तुरभिप्रायस्य विवक्षायास्ते शब्दाः सूचकास्तदन्वयव्यतिरेकानुविधायित्वात्। न च विवक्षा यथार्थं भवति येन परंपरया तत्सम्वादः स्यात् । विसम्वादाभिप्रायादज्ञानाद् वाऽन्यथापि विवक्षासम्भवात्।
आमवादाविसंवादसामान्यादनुमानता ॥२१३॥ यद्येवं सर्वमेव वचनं प्रवृत्तिकामानां परीक्षार्ह स्यात्। कश्च सम्वादार्थः कथञ्चाप्तवादसामान्यादनुमानतास्या चार्ये णोक्तेत्याह ।।
सम्बद्धानुगुणोपायं पुरुषार्थाभिधायकम् । . . .. परीक्षाधिकृतं वाक्यमतोनधिकृतम्परम् ॥२१४॥
सम्बद्धवाक्यानां परस्पराभिसम्बद्धानामेकार्थोपसंहारात् (1) न च दशवाडिमादिवाक्यमिवैकार्थानभिधायि। अनुगुणोपायं शक्यानुष्ठानोपेयसाधनं. न तु:
'आगमेन सह। सिद्धान्ती।
...."शास्त्राधिकार"(३।१९८) इत्यत्र नागमे सर्वार्थनिबन्धनमुक्तं यत् तद् बाह्यार्थे यद्यपि घटविवक्षातः पटशब्दस्योत्पत्तिस्तथापि स्थानकरणाभिषातादेव साक्षात्कारणादुत्पत्तेर्व्यभिचाराभावानाहेतुकत्वं। .. आगमप्रामाण्यमभ्युपगम्यात्र तु नैव बाह्यार्थेऽस्य प्रामाण्यमित्युक्तम् । .....
यो य आप्तवांवः सोविसंवादी यथा क्षणिकाः सव्वंसंस्कार इत्याविकः। आप्तवावश्चायमत्यन्तपरोक्षेप्यर्थे इत्यविसम्बावसामान्यादागमस्य बाह्येर्थे (दिग्)नागेनानुमानमुक्तमित्यभ्युपेतबाधामाह । उच्यते न पुरुषोऽनाश्रित्यागमप्रामाण्यमसितुं समर्थः। प्रत्यक्षफलाया हिंसादिविरतेः स्वर्गादिश्रुतेरविरतेनरकादिभुते । तद्भावे विरोधाभावाच्च। तत् सति प्रवत्तितव्ये वरमेवं प्रवृत्त इति परीक्षया । प्रामाण्यमाह (1) तच्च शास्त्रं न सर्वमधिकृतं किन्तु।