Page Text
________________
प्र० वा० वृत्तौ (३ परिच्छेदः)
शब्दार्थस्यापवे साध्ये धर्माधार 'स्य धर्मिणो निराकृतेः समुदायः साध्यो न स्यात् । धर्मिधर्मसमुदायश्चानुमेयः । धर्म एव केवलः साध्यते इति चेत् सिद्धो धर्मश्चाभावादिः केवलः ( 1 ) किमर्थं साघनीयः प्रधानादिविकल्पस्य भावानुपादानत्वं तु न सिद्धं तदेव साध्यं युक्तं ।
किञ्च (1)
३६२
सदसत्पक्षभेदेन शब्दार्थानपवादिभिः ॥ २०९॥ वस्त्वेव चिन्त्यते ह्यत्र प्रतिबद्ध: फलोदयः ।
सबसत्पक्षभेदेन वस्त्वेव व्यवहारिभिः शब्दार्थानपवादिभिः चिन्त्यते नावस्तु । हि यस्माद् अत्र वस्तुनि फलस्यार्थक्रियाया उदयः प्रतिबद्धः ।
ततरच (1)
whatsaमर्थस्य विचारैः किं तदर्थिनाम् || २१० ॥ गण्डस्य रूपे वैरूप्ये कामिन्या किं परीक्षया ।
अायामसमर्थस्य शब्दार्थादिविचारः सदसत्पक्षचिन्ताभिस्तदर्थिनामर्थक्रियाविना म किञ्चित् प्रयोजनं (1) षण्ढस्य नपुन्सकस्य रूपे वैरूप्ये वा कामिन्या वृषस्यन्त्या योषितः किं परीक्षया । "
घ. कल्पितस्यानुपलब्धिर्धर्मः
यत् पुनराचार्येणोक्तं कल्पितस्यानुपलब्धिर्द्धर्म्म इति तस्य कोर्थः । शब्दार्थः कल्पनाज्ञानविषयत्वेन कल्पितः ॥ २१९ ॥ धर्मो वस्त्वाश्रयाऽसिद्धिरस्योक्का न्यायवादिना ।
कल्पनाशानस्य विषयत्वेन कल्पित इष्टः प्रधानादिशब्दार्थः । अस्य' कल्पितस्य वस्त्वा श्रयाऽसिद्धिर्व्वस्त्वाधिष्ठानत्वानुपलब्धिर्द्धर्मो न्यायवादिनाचार्येणोक्ता ।
२ प्रधानादिशब्दार्थस्य ।
" नास्तित्वं साध्यो धर्मः सिद्धान्ती ।
में नास्तित्वमात्रस्य क्वचित् सिद्धत्वात् । उद्योतक राक्तदोषनिरासाय पृच्छति नागेन ( ? दिग्नागः) ।
8 प्रतिज्ञा । " दृष्टान्तमाह ।
● उत्तरमाह । - प्रधानादिशब्दार्थस्य ।
र
* वस्तुनो बाह्यस्य प्रधानस्याश्रयणं तेनासिद्धिरनुपलब्धिर्द्धर्म उक्तो लिङ्गभूतो भावानुपादानत्वे साध्ये प्रमाणेन चेत् सत्वं प्रधानस्य । नानुपलब्धिः धर्मः । - अस्यस्वादिति परोक्तमपास्तमनेन शब्दार्थस्यैव कल्पितत्वात् ।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |