Page Text
________________
सामान्यचिन्ता
नापैत्यभिन्नं तद् रूपं विशेषाः खल्वपायिनः ॥१६४॥ एकापाये फलाभावाद् विशेषेभ्यस्तदुद्भवः ।
'२
सह' कारिणा मभावेपि बीजसत्वेऽभिन्नं तत् प्रधान कर्तृरूपं नापैति नित्यत्वात् " व्यक्ति" सत्वाच्च । विशेषाः खलु नूनमपायिनो न प्रधानं । एकस्य सहकारिणो विशेषस्यापायेपि फलस्याभावात् । विशेषेभ्यस्तस्य कार्यस्य उद्द्भवो निश्चीयते न प्रधानात् ( 1 ) विशेषस्यान्वयव्यतिरेकानुविधानात् । सामान्यस्य विपर्ययात् ।
पारमार्थिको भावो य एवार्थक्रियाक्षमः ॥ १६५॥ स च नान्वेति योन्वेति न तस्मात् कार्यसम्भवः ।
स एव पारमार्थिको भावो योर्थक्रियाक्षमः । स च विशेषोर्थक्रियाक्षमो नान्वेति परस्परं भेदात् (1) योऽन्वेति प्रधानाख्यो भावो न तस्मात् कार्यस्य सम्भवः ।
३४५
३० ननुगमस्तदा विशेषेष्वपि केचिज्जनयन्ति नापर इति कुतोयं ११ विभाग इत्याह ।
यद्येकरूपा १०३
८
तेनात्मनापि भेदे हि हेतुः कश्चिन्न चापरः ॥ १६६॥ स्वभावोयमभेदे तु स्यातां नाशोद्भवौ सकृत् ।
येनैक' २रूपान्वये सहकारिवैकल्यप्रसङ्गस्तेन कारणेनात्मना स्वरूपेण बीजजलशिलानलादीनां भेदेपि कश्चित् क्षितिश ( ? स ) लिलबीजादिरङकुरस्य हेतुर्न चापरः शिलानलादिः । हि यस्मात् स्वभावोयमङ्कुरजननशक्तः । तदितरश्च प्रमाणदृष्टो बीजादीनां शिलादीनाञ्च नात्र पर्यनुयोगावतारः । कुत उत्पन्न इति चेत्। स्वस्वहेतोः । सोपि कस्मात् तज्जनक इति चेत् । स्वहेतोः ( 1 ) तत्रापि
१ एतदेव द्रढयन्नाह ।
२ सामान्यं । अस्य न विशेषो विशेषेऽभेदहानेः ।
8
' एकस्य अप्यन्ते ।
' त्रैगुण्यस्य सर्व्वात्मना सर्व्वत्र सर्वदा सत्त्वात् । व्यक्तिभेदाः । • अत एकव्यक्तिसत्त्वेपि कार्यं स्यान्न चास्त्यतः । पाथपृथिव्यादेरङकुरेण । © एक विशेष स्थितावप्यविकलस्य ।
१० प्रधानस्य ।
११ सर्व्वं सामान्यं निरस्य पृथिव्यादेर्जनकत्वे न कोप्यजनक इत्याशयः । १२ “ एकस्य कार्यमन्यस्य न स्यादत्यन्तभेदत" ( ३।१६५ ) इत्यत्राह । "ज्वरादिशमन” (३।७३) इत्याद्युक्तेप्यधिकार्थं ।
४४
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |