Page Text
________________
सामान्यचिन्ता:सर्वत्र व्यक्तिषु भावात् व्यावृत्तेः सजातीयाद्' विजातीयाच्चते दोषा भिन्नाभास बुद्धिविषत्वाभावान्वय व्यतिरेकादि विरुद्धधर्माध्यासा अप्रसङ्गिनो' भवन्ति। शब्दविकल्पानां भिन्नभिन्नव्यावृत्तिविषयत्वात् विजातीयव्यावृत्त्याश्रयेणान्वयबुद्धिविषयत्वात्। सजातीयव्यावृत्त्याश्रयेण व्यतिरेकबुद्धिविषयत्वाच्चेति॥ कस्मात् पुनरन्यव्यावृत्तौ शब्दसङ्केतो न स्वल क्षण इत्याह ।
66b एककार्येषु भावेषु तत्कार्यपरिचोदने ॥१३६॥ गौरवाशक्तिवैफल्याद् भेदाख्यायासमा श्रुतिः ।
कृता वृद्धैरतत्कार्यव्यावृत्तिविनिबन्धना ॥१३७॥ एक कार्येष्वेकत्वाध्यवसायविषयकार्यकारिषु भावेषुतत्कार्यपरि चोदननिमित्तं प्रतिव्यक्ति भेदाख्याया भिन्नस्य शब्दस्य योजनेन संकेतक्रियाया व्यक्त्यानन्त्याद् गौरवादशक्ते वैफल्याच्च। समा एका श्रुतिरतत्कार्येभ्यो या व्यावृत्तिस्तन्नि'बन्धना तदाश्रया वृद्धः कृता संकेतिता। (१३६, १३७) 'न भावे सर्वभावानां स्वस्वभावव्यवस्थितेः ।
यद् रूपं शावलेयस्य बाहुलेयस्य नास्ति तत ॥१३८॥ न भावे स्वलक्षणे कस्मादित्याह। सर्वभावानां स्वस्वभावव्यवस्थित कारंणतः । यत्रूपं शावलेयस्य बाहुले यस्य नास्ति तद् रूपं। (१३८) अतत्कार्यपरावृत्तियोरपि च विद्यते ।
अतत्कार्येभ्यः परावृत्तिश्च तयोः शावलेयबाहुलेययोरपि विद्यते । ततस्तत्रैव संकेतो न स्वलक्षणे।
स्वलक्षणान्येव तहभिन्नस्य शब्दस्य वाच्यानि स्युरित्याह ।
१ सजातिभावो विजातिव्यावृत्तिरिति सम्बन्धः।
२ अनित्यकृतत्वादि । व्यक्तिरूपत्वे। ४ अभेद्यव्यवहाराः। यसैको गौरगोभिन्नस्तथान्येपीति नासामान्यतादोषः। विजातीयव्यावृत्तं भावं सर्वत्र बुद्धचा स्वाकाराभेदेनाध्यस्तमेकं शब्दाभिधेयमुक्त्वाधुनाऽभिन्नाकारम्बिनाप्येककार्येषु च भावेषु कः शम्दो नियोज्यत इत्याह। •एककार्याणां चोदना त्रिकालस्थानां। 'स्वलक्षणस्याबाध्यत्वात् .... 'व्यवहारः।
१० असांकर्यात् । ' "सवार्थाभेदः शब्दाभेवस्य कारणमेष्टव्यं । . १२एकस्य सर्वसजातीये
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |