Page Text
________________
स्मृतिचिन्ता
अन्यथा तथारूपं कथं ज्ञानेधिरोहति । एकाकारोत्तरं ज्ञानं तथा ह्युत्तरमुत्तरम् ॥३८०॥
अन्यथाऽतथारूपमाकारद्वयरहितमनुभवज्ञानं स्वग्राहिणि स्मरणज्ञाने क द्वाकारमधिरोहति । अधिरूढं च ततो द्वयाकारं तत् । तथा ज्ञानमुतरमुत्तरं बुद्धिपूर्व्वज्ञानालम्बनमेकाकारोत्तरमेकेनैकेनाकारेणाधिकं प्रतीयते । अर्थज्ञानेन तदालम्बक एकोऽर्थाकारः प्रतीयते । तदालम्बनेन तु विषय ' भूतज्ञानाकारस्तदा- 45b लम्बकश्च स्वाकारः । ( ३८० )
तस्यार्थरूपेणाकारावात्माकारश्च कश्चन ।
द्वितीयस्य तृतीयेन ज्ञानेन हि विविच्यते ॥ ३८१ ॥
२११
यस्मात्तस्य द्वितीयस्य ज्ञानस्य तौ द्वावाकारावर्थरूपेण विषयभावेन तदालम्बक आत्माकारश्च कश्चन तृतीयेन द्वितीयज्ञानालम्बकेन हि यस्माद् विवेच्यते अवधार्यंते। तस्मादर्थाकार स्ववेदनञ्च ज्ञानमभ्युपगन्तव्यं । ( ३८१ ) 'अर्थकार्यतया ज्ञानस्मृतावर्थस्मृतेर्यदि । भ्रान्त्या संकुलनं ;
अथ निराकारमेव ज्ञानमर्थस्य कार्यमनुभवरूपमर्थकार्यतया ज्ञान स्मृती विशेषणत्वेनार्थस्य स्मृतेः स्मर्यमाणस्यार्थस्य भ्रान्त्या ज्ञानात्मनि संक' लवं सम्बन्ध)नं यदि स्यात्तदा को दोषः ।
आह ।
ज्योतिर्मनस्कारे च सा भवेत् ॥ ३८२॥
अर्थवत् ज्योतिष आलोकस्य मनस्कारस्य च ज्ञानहेतुत्वात् । तत्कार्यज्ञाने स्मर्यमाणे सा स्मृतिर्ज्योतिर्मनस्कारे आलोकसमनन्तरप्रत्ययोरपि स्यात् । तत्र भ्रान्त्या अर्थाकारमिवालोकमनस्काराकारमपि संकलनीयं । न त्वर्थाकारमेव नियसंकलयितुं युक्तं । ( ३८२)
सर्व्वेषामपि कार्याणां कारणैः स्यात्तथा ग्रहः । कुलालादिविवेकेन न स्मर्येव घटस्तवः ॥ ३८३॥
=
जातौ ।
१ प्रथमज्ञानस्य यो बाह्यग्राहकाकारौ । तौ द्वितीयस्य ज्ञानस्य प्राका स्पष्टेप्यर्थे बाह्याभिनिवेशत्यागार्थं परप्रक्रियां दूषयितुं परमतेकार्यभूते विषयज्ञाने या स्मृतिः ।
मुपक्षिपति । 8 तत्कारणस्य स्मुनिर्भवति ततः ।
* निराकारेपि साकारवत्तः ।
३०
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |