Page Text
________________
प्र० वा० वृत्तौ ( २ परिच्छेदः)
सर्व्वेषां' कारकाणां साक्षात्पारम्पर्येण क्रियां प्रत्युपयोगेपि तेषु मध्ये यत्कारकमन्त्यं कारकान्तरेणाव्यवहितव्याप्यारं सत् क्रियाभेदकं तत्तस्याः साधकतमं मतं नान्यत्। (३११)
२१२
तथाहि (1)
सर्वं सामान्यहेतुत्वादक्षाणामस्ति नेदृशम् । तद्भेदेपि ह्यतद्रूपस्यास्येदमिति तत्कुतः ॥३१२॥
अक्षाणां तावदीदृशं साधकतमत्वं नास्ति सव्र्व्वं सामान्यहेतुत्वात् । 'सर्व्वज्ञानसाधारणहेतुत्वात् । अवान्तराधिगतिभेदकत्वानुपपत्तेः । तेषामिन्द्रियाणां प्रमादाविलत्वादिभेदेपि ज्ञानस्यातद्रूपस्य विषयसारूप्यरहितस्य इदमस्य ग्राहकमिति ग्राहकत्वं यदिष्यते तत्कुतः । ( ३१२ )
एतेन शेषं व्याख्यातं विशेषणधियां पुनः । अताद्रुष्ये न भेदोपि तद्वदन्यधियोपि वा ॥३१३॥
एतेनाक्षाणामसाधनत्वदर्शनेन शेषमालोचनार्थसम्बन्धादि व्याख्यातं । तदप्यर्थसारूप्यरहितमसाधनं।' सारूप्ये च स्वीकर्तव्ये तदेवाव्यवहितत्वात् साधनमस्तु । विशेषणधियां पुनरयमधिको दोषः । अताद्रूप्ये विशेषणसारूप्याभावे विशेष्यधियः सकाशाद्भेदोपि न स्यात् । द्वयोरप्याकाररहितत्वेन भेदस्थित्यनुपपत्तेः। ततश्चैका प्रमाणमन्या च फलमिति कुतः । अथ सारूप्यं विशेषणधियो भेदकमिष्यते । एवं च सति तदेव प्रमाणं फलं च स्यात् । अर्थसरूपत्वादधिगतिरूपत्वाच्च । तद्वद् विशेषणबुद्धेरिव अन्य बुद्धेर्विषयसारूप्यं फलात्मकञ्चेष्यतां । (३१३)
किञ्च (1)
ष्ट विषयभेदोपि क्रियासाधनयोर्द्वयोः ।
एकार्थत्वे द्वयं व्यर्थं न च स्यात् क्रमभाविता ||३१४||
क्रियासाधनयोर्विषयभेदोपि नेष्टः सर्व्वस्य । न ह्यन्यत्र परशुव्यापारश्छिदा चान्यत्र । इह तु विशेषणे प्रमाणव्यापारः क्रिया च विशेष्य इति भिन्नविषयता कथमिष्टा ।
'नीलादेः ।
"अस्येदमित्यालोचनमित्यसिद्धेः ।
विशेष्यबुद्धेः ।
४ द्वे ज्ञाने विशेषणविशेष्यभिन्नविषये इति विशेषणे तदधिगमरूपतया व्यापृतं विशेष्ये ।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |