Page Text
________________
१५६ प्र० वा० वृत्तौ (२ परिच्छेदः) - विशदप्रतिभासस्य तदार्थस्याविभावनात् ।
विज्ञानाभासभेदश्च पदार्थानां विशेषकः ॥१३०॥ संहृतेन्द्रियव्यापारस्य तदा संकेतसंकल्पकाले विष (श? )वप्रतिभासस्यार्थस्याविभावनात्। यदि तत्रार्थः प्रतिभाति तदेन्द्रियज्ञानवत् स्फुट: प्रतीयते। न च प्रतिभासभेदेपि शब्देन्द्रियज्ञानयोरेकविषयत्वं यस्माद्विज्ञानस्याभासभेव आकारभेदः पदार्थानां ग्राह्यानां (?णां) विशेषको भेदकः। यदि तु प्रतिभासभेदेप्याभेदस्तदा विश्वमेकं द्रव्यं स्यात् । (१.३०)
स्यादेतत्। यदा स्वलक्षणमुपदर्य शब्दो निवेश्यते तदा स्वलक्षणमेव वाच्यवाचकमित्याह (1)
चक्षुषार्थावभासेऽपि यं परोऽस्येति शंसति ।
स एव योज्यते शब्दैन खल्विन्द्रियगोचरः ॥१३१॥ -चक्षुषार्थावभासें पि, जाते तथा श्रोत्राच्छाब्दावभासेपि यमर्थमन्यव्यवच्छेदं बुद्धिपरिवत्तिनं परः प्रतिपादकोऽस्यार्थस्यायं वाचक इति शंसति कथयति स एवान्यव्यवच्छेदः शब्दयोज्यते न खल्विन्द्रियगोचरः स्वलक्षणमनन्वयात्तस्य। तद्दर्शनान्तरं संकेतसंकल्पे च विनाशाच्च । (१३१) .
.. अव्याहतेन्द्रियस्यान्यवाङमात्रेणाविभावनात् । तथाऽव्यापतेन्द्रियस्यान्यवाङमात्रेण स्वलक्षणाविभावनात् प्रत्यक्ष इव। .
स्यादेतत् (1) संकेताविषयत्वेपि शब्दसंसृष्टमेव स्वलक्षणमध्यक्ष प्रकृत्या प्रत्येष्यतीत्याह (1) .
- न चानुदितसंबन्धः स्वयं ज्ञानप्रसङ्गतः ॥१३२॥ . .
न चानुक्तिसम्बन्धो वाच्यवाचकभावो यस्य स शब्दः प्रत्यायको दृष्ट इति शेषः (1) तथाभ्युपगमे तु स्वयं संकेतमनपेक्ष्यैव श्रुताच्छब्दादर्थस्य ज्ञानप्रसङ्गतः। (१३२)
नन्विन्द्रियव्यापारसमकालमहिरहिरिति धारावाहिसविकल्पकमध्यक्ष प्रवर्तते। यदि तु तत्र विकल्पकमविकल्पकञ्च द्वयमिष्यते तदा विकल्पेन निविकल्पस्य व्यवधानाद् दर्शन* विच्छिन्नं स्यात्। न चैतदस्ति। न युगपज्ज्ञानसम्भवः (1) अत्राह (1)
१ मनसो युगपवृत्तेः सविकल्पाविकल्पयोः
विमूढो लघुवृत्तेर्वा तयोरैक्यं व्यवस्यति ॥१३३॥ ।
| SR No. | 002419 |
| Book Title | Pramanvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Allahabad Law Journal Press |
| Publication Year | |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |