Siddhant Chandrika Uttararddham

SR No.: 002415
Original Sutra Author: N/A
Author: Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi
Publisher: Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi
Publication Year: 1850
Total Pages: 372
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 88

(६८)
सिद्धान्तचन्द्रिका।
[आख्याते भ्वादयः ]
ढम ।। टुवप् बीजसंताने । उवपिथ-उवप्थ । ऊपे । उप्यात् । वप्सीष्ट। अवाप्सीत्, अवाप्ताम् । अवप्त । वह प्रापणे। वहति । उवहिथ-उवोढ । ऊहे । उह्यात् । वक्षीष्ट । वोढा । अवाक्षीत, अवोढाम् । अवोढ, अवक्षाताम् ॥ वे तन्तुसन्ताने ॥ __ (सुबोधिनी)-दुहदिहलिहगुहूभ्यः सको लुग्व' वकारतवर्गयोराति॥ लोप इत्यनुवर्तमाने लुग्ग्रहणं सर्वलोपार्थम् । दुह प्रपूरणे। दिह उपचये। लिह आस्वादने । गुहू संवरणे । एभ्यः सको लुग्वा आत्मनेपदस्थवकारे तव च परे । अदुग्ध-अधुक्षत । अदिग्ध-आधिक्षत । अलीढ-अलिक्षतेत्यादि । ढत्वधत्वष्टुवढलोपदीर्घाः अगूढ । पक्ष अघुक्षत । आतिसको लोप इत्यल्लोपे अघुक्षाताम्-अघुक्षन्त तृफलभजेत्येत्वपूर्वलोपौ । भजतुः । स्वरान्तादत्वत इति वेट । भेजिथ-वभक्थ ।कुवषत्वे भक्ष्यति । झसादिति सिलोपः। अभक्त॥ श्रिश्रुद्रभ्योङ इति को द्वित्वं च । अ शेश्रियत् । अशिश्रियत ।। त्विष दीप्तौ। दीप्तिस्तेजः। हशषान्तादिति सक।कत्वषत्वे । सत्विक्षत् । आतिसको लोप इत्यल्लोपः। अत्विक्षाताम् ॥ स्पश बाधनस्पर्शनयोः । स्पर्शनं ग्रन्थनम् ॥ लष कान्तौ। कान्तिरिच्छा । भ्राशभ्लाशिति वा यः । लष्यति-लषति । लोपः पचामित्येत्वपूर्वलोपौ। लेषतुः ॥ आपि र ति नलोपः । जति । कुत्वष वे । अरावीत् । सावनिटो नित्यमिति वृद्धिः। अरक्त । स्याविद इत्यन उस् । अराक्षुः॥कादेर्णादेरितीण न । बभर्थ । आशिषि यादादाविति रिङ् । भ्रियात् । उरिति न गुणः । भृषीष्ट । लुटि हन्नृतः स्यप इट् । भरिष्यति । लोपो ह्रस्वादिति सिलोपः। अभृत ॥ यज देवपूजासंगतिकरणदानेषु । देवपूजा त्विह देवतोदेशेन विधिबोधितद्रव्यत्यागः । संगतिकरणं मैत्रीकरणम् । णबादौ पूर्वस्येति पूर्वस्य संप्रसारणम् । अत उपधाया इति वृद्धिः। इयाज । यजामिति संप्रसारणम् । ईजतुः । छशषेति षः । षढोरिति कः। यक्षीष्ट । लुङि । अयाक्षीत् । अयष्ट । ध्वे चेति सलोपः । अयमडवप बीजसन्ताने। बीजसंतानं क्षेत्रे विकिरणं, गर्भाधानं च । अयं छेदनेऽपि। केशान् वपति । ड्डितस्त्रिमागति त्रिम प्रत्ययः। उखिमम् ॥ वहतेलिङि हो ढ इति ढः । पढोरिति कत्वम् । वक्षीष्ट । लुटि ढत्वं तथोर्द्ध इतिधत्वं ष्टुत्वं ढि ढो लोप इति ढलोपः।स हिवहोरादित्योत्वम् । वोढा। लुङि पूर्व वृद्धिस्ततो ढत्वे कृते झसादिति सिलोपः। धत्व टुत्वढलोपाः । ओत्वं च । अवोढाम् । ध्वे चोत सलोपः। अवोदम् ॥
(तत्त्वदी० )-डुवप् बीजसंताने ॥ बीजसंतानं-क्षेत्रे वेस्तारण गर्भाधानं चाकेशान्वपतीति प्रयोगाच्छेदनेऽपि । त्रिमगर्थ ड्डित्वम् । तनोत्रिममिति सि यति ॥
(वेजो णादौ न संप्रसारणम् ) वा । व ॥