Page Text
________________
[ आख्याते भ्वादयः ] टीकाव्योपेता।
(५३) (सुबोधिनी )-
वृ त्र दन्तानां वा ॥ एभ्यः परस्पेटो वा दीर्घः न तु लिटि ॥ लिटि किम् । तेरिथ ।
(पे सेरिटो न दीर्घः सीष्टादेश्च ) अतारीत्, अतारिष्टाम्, अतारिषुः । दश दशने । २०१५
(सुबोधिनी)-पे सेरिटो न दीर्घः सीष्टादेश्च ॥ वृद्धृऋदन्तात्परस्येटो न दीर्घः। पे सौ सीष्टादौ च परे । दश दशने। दशनं दंष्ट्राव्यापारःनिपातनान्नस्य लोपः।। ( तत्त्वदा०)-दशन इति इहैव निपातनान्नलोपः ॥
(अपिरञ्जदंशसञ्जस्वलां नस्य लोपो वाच्यः) दशति । दंष्टा। १९०४ अदाङ्क्षीत् ॥ षञ्ज संगे। ससजिथ-ससक्थ । व्यवाक्षीत् ॥ कित रोगापनयने संशये च । ६२२० । मरे: ।
(सुबोधिनी)-अपि ॐ दंशसञ्जस्वञ्जाम् ॥ रञ्ज रागे । दंश दशने । सञ्ज संगे । वञ्ज परिष्वङ्गे । एषामु धाभूतस्य नस्य लोपो भवति अप्प्रत्यये । लुङि सावनिट इति वृद्धिः । छशषेति षत्वम् । षढोरिति कत्वम् । यमा यस्येति परसवर्णः । अदाक्षीत् । अद्वित्वव्यवधाने पीति षत्वम् । व्यपाक्षीत् ॥ कित रोगापनयने संशये च । रोगापनयनं व्याधिप्रतीकारः। संशये प्रायेण विपूर्वः। “विचिकित्सा तु संशयः" इत्यमरः ॥
गुब्भ्यः॥ गुपतिज़ तमान्बधदान्शान्भ्यः स्वार्थे सप्रत्ययो भवति धातोश्च द्वित्वा ॥ चिकित्सति । चिकित्सांचकार । चिकित्सिता । अचिकित्सीत् ॥ पल पतने । पपात । पेततुः॥ (पते. पुम् ॥) अपहत् ॥भ्रमुचलने। यो वा। भ्रम्यति । भ्रमति ।। ( सुबोधिनी)-गुब्भ्यः ॥ गुप गोपने । तिज निशाने । मान पूजायाम् । बंध बन्धने । दान आर्जवे।शान ते ने । बहुवचनमाद्यर्थम् । गुपेनिन्दायाम् । तिजे क्षमायाम् । कितेाधिप्रतीकारेनिग्रहे अपनयने नाशने संशयेच।मानेजिज्ञासायाम् ।बधेश्चित्तविकारे । दानेरार्जव । शानेनिशाने वाच्ये नित्यं स्वार्थे सप्रत्ययःधातोत्विं च। गुपिप्रभृतयः किद्भिन्ना अनुदा तः। दानशानौ स्वरितेतौ । अत्र सप्रत्ययस्य सिसतेत्यनेनेण् न भवति। आगमजम नेत्यमित्युक्तत्वात् । 'नानिटि से' इत्युपधाया गुणो ना स धातुरिति धातुत्वात्तिबादिः केतेाधिप्रतीकारादावेव स इत्युक्तम् । तदुदाहरात । चिकित्सति । रोगमपनयतीत्य:॥ शत्रं चिकित्सति । निगृहातीत्यर्थः। क्षेत्रे तृणानि चकित्सति । अपनयति नाभयात वेत्यर्थः ॥ कासादिप्रत्ययादाम् इत्याम् । यत इत्यलोपः । चिकित्सांचकार । भ्रमु चलने । मण्डलाकारेण चलनमेव धात्वर्थों न किंतु चलनमात्रम् । भ्राशभ्लाशिति वा यः। भ्रम्यति-भ्रमति ॥
| SR No. | 002415 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Uttararddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi |
| Publisher | Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi |
| Publication Year | 1850 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |