Page Text
________________
[ आख्याते चुरादयः ] टीकाद्वयोपेता। (सुबोधिनी)-चिस्फुरो वात्वं वा ॥ अनयोरात्वं वा स्यात् जिप्रत्यये परे।
रातो ौ पुक् ॥ ऋधातोरादन्तस्य च पुज्ञो॥ चपयति । अचीचपत । चययति । अचीचयत् ॥ स्वार्थे औ ज्ञपादिभ्योऽन्ये मितो न॥कृत संशब्दने ॥ .. (सुबोधिनी)-रातो औ पुक्॥ आ च आञ्चानयोः समाहारो रात् तस्य आत्वे पुकि हस्वे चपयात । आत्वाभावे चययति । स्वार्थे जो ज्ञपादिभ्योऽन्ये मितो न । तेन शमादीनाममन्तत्वप्रयुक्तं मित्त्वं न । मुख्यमते पञ्च ज्ञपादयः । मतान्तरे सप्त । कृत संशब्दने ॥
(तत्त्वदी०)-रातोऔ-॥ आ च आच्च रात् तस्य रातः। ऋ इत्यनेनोभयोरपि ग्रहणम् ।। तेन ऋच्छन्तम् इयतं वा प्रेरयतीति विग्रहे अर्पयतीति भवति ॥ ज्ञपादिभ्य इति ॥ सप्तभ्य इति मतान्तरं बोध्यम् । तेन शमादीनाममन्तत्वप्रयुक्तं मित्त्वं न ॥ - (धातोरुपधाया ऋत इर) कीर्तयति।अचीकृतत्।अचीकीर्तत्।।
(सुबोधिनी)-धातोरुपधाया ऋत इर् ॥ ननु ऋत इर् इति सूत्रे धातोर्चत इर् इति व्याख्याने सिद्धमिष्टं किमनेन सूत्रेणोत चेन्मवम् । तथाहि सात ऋकारीयति इत्यत्रापि इप्रसंगः स्यात् । उपधाया ऋवर्णस्य ऋरोत पक्षे आङि लघौ ह्रस्व इति इत्वे. कृते लघोदीर्घ इति दीर्घः अचीकृतत् । पक्षे अचिकीर्तत् ॥
(आकुस्मादात्मनेपदिनः) चित संचेतने । चेतयते । अचीचितत ॥ दशि दंशने । दंशयते । अददशत । आकुस्मीयमात्मनेपदं त्रिसन्नियोगेनैव ॥ दंशति । नलोपो न सञ्जिसाहचर्यात् भ्वादेरेव तत्र ग्रहणात् ॥ तात्रि कुटुम्ब धारणे । तन्त्रयते । कुटुम्बयते । अततन्त्रत । अचुकुटुम्बत ॥ मात्र गुप्तभाषणे । मन्त्रयते । शम् लक्ष आलोचने । शामयते । लक्षयते । अशीशमत । अललक्षत ॥ दिवु परि-'. कूजने । देवयते ॥ गृ विज्ञाने । गारयते । अजागरत ॥ विद चेतना-: ख्याननिवासेषु । वेदयते । अवीविदत | insuri . . (सुबोधिनी)-आकुस्मादात्मनेपदिनः।।कुस्मनाम्नो वेति वक्ष्यते तमभिव्या-- प्येत्यर्थः। परगामिफलार्थमिदमात्मनेपदम् ॥ चित संचेतने ॥ संचतनं मूर्छाद्यवस्थानिवृत्त्युत्तरकालिकं ज्ञानम् । शम् लक्ष आलोचने । ननु निशामय तदुत्पत्तिम्' इति कथं संगच्छते।आकुस्मीयत्वादात्मने पदे निशामयस्वोत रूपस्य सर्वसम्मतत्वादिति । यदि शमु उपशमे इत्यस्मात् जिप्रत्ययस्तीमन्तत्वान्मित्वे सति ह्रस्वेन भाव्यम् । अत्राहुःस्वार्थञ्यन्तादस्माद्धातोः प्रेरणे इति जिप्रत्यये निशामयोत रूपं जानीहि । न चार्थासंगतिरितिवाच्यम् । निवृत्तप्रेषणाद्धातोःप्राकृतेऽर्थे णिजिष्यते' इति सिद्धान्तात्।
| SR No. | 002415 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Uttararddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi |
| Publisher | Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi |
| Publication Year | 1850 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |