Siddhant Chandrika Uttararddham

SR No.: 002415
Original Sutra Author: N/A
Author: Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi
Publisher: Kshemraj Shrikrishnadas Shreshthi
Publication Year: 1850
Total Pages: 372
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 116

(९६)
सिद्धान्तचन्द्रिका। [ आख्याते दिवादयः ] (आलिङ्गने श्लिषे सक् ङाऽपवादः) अश्निक्षत्कन्यां चैत्राअनालिङ्गिते तु समाश्लिषज्जतु काष्ठम् ॥ विदा गात्रप्रक्षरणे । स्वेत्ता । अस्विदत् ॥ क्रुध क्रोधे । क्रोद्धा । अक्रुधत् ॥ क्षुध बुभुक्षायाम् । क्षोद्धा। अक्षुधत् ॥ शुध शौचे। शोद्धा । अशुधत् ॥ षि संराद्धौ । सेद्धा। असिधत् ॥ रध हिंसायां च । रध्यति । ररन्ध, ररन्धतुः ।ररन्धिथररद्ध । ररन्धिव-रेव । ररन्धिम-रेम ॥
(सबोधिनी)-आलिङ्गने श्लिषेः सक् ङाऽपवादः॥अनिटःश्लिषः सक् प्रत्ययः स्यात् आलिङ्गनेऽर्थे । नान्यत्र। प्राणिकर्तृकमुपगृहनमालिङ्गनम् । लित्पुषांदरित्यस्यापवादः ॥ अनिटः किम् । श्लिष दाहे इति सेटो भावाादिकस्य मा भूत् । अश्लेषीत् । इशषान्तादिति सकि सिद्धे पुनः सको विधानं नियमार्थग । तेन कर्मणि आतांप्रभृतिषु परतोनालिङ्गने सिरेव न तु सकू । यथा इणतनीती । । अश्लेषि, अश्लिक्षाताम्,
आश्लिक्षत। आश्लष्ठाः, आश्लिक्षाथाम्, आश्लडढ़म् ।आश्लिक्षि आश्लिक्ष्वहि,अश्लिक्ष्माहि।। विदा गात्रप्रक्षरणे । गात्रप्रक्षरणं धर्मस्नुतिः । जीदिति न्यासकारः। नेति हरदत्तः । जीतां तक वर्तमानेऽपति तक। आदीदित इति नेद् । स्विन्नः। भावे कतरि चादित इतीड़ वारास्विन्नम्-स्वेदितम्॥क्षुध बुभुक्षायाम् । भोक्तुमिच्छा बुभुक्षा । अनिडयम् । कथं तहि क्षुधित इति । विबन्तादितो जातार्थे इतीतप्रत्यय इति माधवः ॥ वस्तुतस्तु वसिक्षुध्योरिडात वक्ष्यते ॥ पिधु संरादौ । संगाद्धीन तिः । उदितः क्त्वा वात क्त्वाप्रत्यये इड्विकल्पः । सिद्धा । इटपक्षे इवोवोंपधा सादारीत वा कित्त्वम् । सेधित्वा-सिधित्वा ॥ रधिजभोः स्वरे इति नुम् । ररन्ध । नुम कृते सयागात् परत्वेना. कित्त्वात् नलोपो न । ररन्धतुः । स्वरात सूतीति सूत्रे रध द्यष्टकोऽन्तर्गणो ज्ञेयः । तेन गणनिर्दिष्टत्वाद्यङ्लुकि न वेट् । राराधिता । स्वरतीति वे: । ररान्धिथ-रद्ध । लोपः पचामित्येत्वपूर्वलोपौ । रध्व । इट्पक्षे ररन्धिव ॥ ___ (तत्त्वदी०)-अनालिङ्गने त्विति ॥ आलिङ्गनं प्रागकर्तृकमुपगृहनम् ॥ पिधु ।। उदितो वेति वेटकत्वार्थ उः । संराद्धिनिष्पत्तिः ॥ रध हिंसायां चेति । चात्संराद्धावित्यर्थः ।। ररान्धवति ॥ नित्यत्वान्नुमि संयोगात् कित्त्वाभावे नलोपो न ।
(लिर्जिते इटि रधेर्नम्न ) रधिता-रद्धा रधिष्यति--रत्स्यति। अरधत् ॥णश् अदर्शने । नश्यति । ननाश । शतुः। नेशिथ ॥
(सुबोधिनी)-लिड्वर्जिते इटि रधेर्नुम्न ॥रधेर्नुन स्यात् इटि परे । लिट् संबन्धिनीटि तु नुम् स्यादेव ॥ इटि किम् । रन्धकः॥ लिन्पुषादेरिति ङः । नुम् । 'नो लोपः' इति नस्य लोपः । अरधत् ॥