SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 62
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चिकित्साकलिका। ( कांख ), अक्षक (हंसली ), नाभि, वस्तिस्थल, स्तन, निकसन्धि, गुदवलि, गुह्यदेश के समीप तथा शरीर के वाम एवं दक्षिण पार्थों में अत्यन्त शूष होता है। मुख का स्वाद खराब होजाता है । मल कठोर, देह पतला, तथा त्वचा रूक्ष होजाती है। रात्रि में नींद नहीं आती । जाठराग्नि विषम होजाती है ॥३४-३६॥ वातप्रकोपलक्षणानन्तरं पित्तप्रकोपलक्षणमाह भ्रममदमुखशोषस्वेदसन्तापमूर्छा मुखनखनयनत्वङ्मत्रविद्पीतता च । प्रलपनमतिसारश्चारुचिश्च ज्वरश्च तृडति शिशिरतेच्छा पित्तरोगस्य लिङ्गम् ॥३७॥ पित्तेन रोगो ज्वरादिकः पित्तरोगस्तस्य लिङ्गं चिह्न भवति । भ्रममदमुखशोषस्वेदसन्तापमूर्छ भवन्ति । भ्रमादीनामितरतरद्वन्द्धसमासः । भ्रमश्चक्रवद्भ्रमणम् । मदः पूगफलेनेव । मुखशोषो मुखस्यशोषणम् । स्वेदः प्रस्वेदः । संतापः सन्तपनं शरीरस्य । मूर्छा मूच्र्छन चैतन्याभावः । मुखनखनयनत्वङ्मूत्रविट्पीतता च। मुखञ्च नखाश्च नयने च त्वक् च मूत्रश्च विद् च एषां पीतता पीतत्वं भवति। प्रलपनमनिबद्धं बहुभाषणम् । अतिसारश्च अरुचिश्च ज्वरश्च तृट् च । अतिशिशिरतेच्छा । शिशिरस्य भावः शिशिरता शीतलत्वं तस्येच्छा शिशिरतेच्छा अतिशयेन शिशिरतेच्छा अतिशिशिरतेच्छा प्रलपनादि सर्व भवति पित्तरोगस्य लिङ्गमिति ॥३७॥ भ्रम ( चक्कर आना ), मद, मुखशोष, स्वेद (पसीना), सन्ताप (दाह), मूर्छा तथा मुख, नख, आंख, त्वचा, मूत्र और मल का पीला होना, प्रलाप, अतिसार, अरुचि, ज्वर, अति पिपासा, शीतलता की इच्छा; ये लक्षण पित्त प्रकोपज रोगों में हुआ करते हैं ॥३७॥ पित्तप्रकोपलक्षणानन्तरं श्लेष्मप्रकोपलक्षणमाह अङ्गस्य गौरवमपाटवमन्तरग्नेरुक्लेशता च हृदयस्य मुखप्रसेकः आलस्यमास्यमधुरत्वमकाण्डकण्डूरापाण्डुता नयनयोरतिरोमहर्षः॥३८॥
SR No.002391
Book TitleChikitsa Kalika
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNarendranath Mtra
PublisherMitra Ayurvedic Pharmacy
Publication Year
Total Pages274
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy