Page Text
________________
२४०
चिकित्साकलिका। हरिद्रा । विशाला इन्द्रवारुणी । उत्पलं नीलोत्पलम् । जातीपुष्पं मालतीकुसुमम् । हरेणुः रेणुका । पद्मकं शीतवीर्यम् । जन्तुघ्नं विडङ्गम् । मञ्जिष्ठिका रक्ता । रुक् कुष्ठम् । सिंही बृहती। त्रुटिः एला। सारिवाद्वयं सारिवोत्पलसारिवे । नतं तगरम् । नागेन्द्रपुष्पं नागकेसरम् । अमुना कल्याणकेन हविषा घृतेन कृतेनोपयुक्तेन गदा अपस्मारादयो न जायन्त इति ॥ ३६६-३६७ ॥
कल्याणकघृत-घृत २ प्रस्थ । कल्कार्थ-तालीसपत्र, त्रिफला, एलवालुक, प्रियङ्गु, शालपर्णी, पृश्निपर्णी, दन्तीमूल, अनारदाना, देवदारु, लालचन्दन, हल्दी, दारहल्दी, इन्द्रायण, नीलोत्पल, चमेली के फूल, रेणुका, पद्माख, वायविडंग, मञ्जिष्टा कुठ, बड़ी कटेरी, छोटी इलायची, अनन्तमूल, श्यामालता, तगर, नागकेसर, ये अट्ठाईस द्रव्य, प्रत्येक १ कर्ष । जल ८ प्रस्थ । यथाविधि पाक करें । इस घृत के सेवन से तृतीयकज्वर (तिजारी), चतुर्थकज्वर, उरःकम्प वन्ध्यारोग, अपस्मार, गर (कृत्रिम विष), उदररोग, वातोन्माद तथा जीर्णज्वर नष्ट होता है । मात्रा-आधा तोला ॥ ३६६-३६७ ॥ ____ अधुना महाकल्याणकं घृतमुवाचकौन्तीदारुमृगादिनीविरहितैः कल्याणकोक्तौषधैरित्येभिस्त्रिफलैलवालवियुतैः क्वाथीकृतैरत्र च । निःक्काथे मधुरौषधैश्च विपचेत् सर्पिः सदुग्धं पृथु स्यात्कल्याणकमेतदेव हि रुजः कल्याणकोक्ता जयेत् ॥३६८॥
इत्येभिः कल्याणकोक्तोषधैः । कौन्तीदारुमृगादनीविरहितैः कौन्त्यादिभिर्विना त्रिफलैलवालवियुतैत्रिफलादिभिश्च विना । कौन्ती रेणुका । दारु देवदारु । मृगादिनी इन्द्रवारुणी । त्रिफला फलत्रिकम् । एलवालुकं प्रसिद्धम् । एभिरेतत् क्वाथं कृत्वा, अत्र च क्वार्थ सर्पिः विपचेत् मधुरौषधैः कल्कीकृतैः मधुरौषधानि काकोल्यादीनि । सदुग्धं चतुर्गुणंदुग्धसंयुक्तम् । पृथु कल्याणकं महाकल्याणकं स्यात् । एतदेव हि कल्याणोक्ता रुजो विकारान् जयेदिति ॥ ३६८॥
महाकल्याणकघृत-गव्यघृत २ प्रस्थ । दूध ८ प्रस्थ । रेणुका, देवदारु, इन्द्रायण, त्रिफला तथा एलवालुक; इन सात द्रव्यों से रहित कल्याणकोक्त अवशिष्ट २१ द्रव्यों का क्वाथ ८ प्रस्थ । कल्कार्थ-मधुरौषध अर्थात् काकोल्यादिगण; मिलित ८ पल । यथाविधि घृतपाक करें। यह घृत कल्याणकोक्त सम्पूर्ण रोगों को नष्ट करता
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |