SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 233
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २२० चिकित्साकलिका। होजाने पर भी व्रणशोथ आदि शान्त न हो तो वैद्य को चाहिये कि निम्नोक्त द्रव्यों द्वारा उसका पाचन करे (पकावे) ॥३२८॥ पूर्वमुक्तममीभिर्द्रव्यैः पाचन विधेयम् । तानि द्रव्याण्याहशिग्रमूलकफलैः शणबीजैः सक्तुभिश्च तिलसर्षपयुक्तः । सातसीभिरिति पाचनपिण्डस्तक्रकाञ्जिकयुतःश्वयथौ च ॥३२९॥ शिनः शोभाञ्जनकं तच्च मूलकञ्च शिग्रमूलके तयोः फलानि तैः । शणबीजैश्च सक्तभिश्च तिलसर्षपाभ्यां युक्तैः। सह अतस्या वर्तत इति सातसीति तैः इत्येभिर्द्रव्यैः पाचनपिण्डो विधेयः। श्वयथौ गण्डपिडकादावेकदेशजे। तक्रकाञ्जिकयुतः, तक्रं मथितं तच्च काञ्जिकं च तक्रकाञ्जिके ताभ्यां युतो मिश्रित इति ॥ ३२९॥ सहिजन के बीज, मूली के बीज, सन के बीज, सत्त, सरसों के बीज, अलसी; इन्हें एकत्र छाछ अथवा कांजी के साथ पकाकर पाचनपिण्ड (पुल्टिस) बनावे । इस पाचनपिण्ड द्वारा शोथ को पकावे ॥ ३२९ ॥ इदानी पक्के पाचनपिण्डेन श्वयथौ कि विधेयम् ? इत्यवोचत्शोफं प्रपक्कं प्रविदार्य शस्त्रैर्विशोध्य संशुद्धिकरैः कषायैः। . तिलप्रगाढैः पिचुमन्दपत्रैर्विशुद्धपूयस्य ततः प्ररोहः ॥ ३३० ॥ शोफ प्रपक्कं शस्त्रैमण्डलाग्रादिभिः प्रविदार्य प्रकर्षेण विशोध्य शोधनं कृत्वा संशुद्धिकरैर्जातीयवतिक्तकांकोठाकरवीरसुवर्चलारग्वधादिकषायैः। पिचुमन्दो निम्बस्तस्य कषायैस्तिलप्रगाढेस्तिलाधिकैर्विशुद्ध पूयस्य निवृत्तक्लेदस्य सतः सद्योव्रणस्य ततः प्ररोहः कार्यः । तथा च सुश्रुतः-"तस्मादन्तर्बहिश्चैव विशुद्धं रोपयेद् व्रणम्" । शुद्धलक्षणञ्च-"त्रिभिर्दोषैरनाक्रान्तः श्यावौष्ठः पिडकासमः । अवेदनो निरास्रावो व्रणः शुद्ध इहोच्यते” इति ॥ ३३० ॥ ___ जब शोथ पक जाय तब वृद्धिपत्र आदि शस्त्रों द्वारा विदीर्ण करें। और त्रिफला आदि के संशोधन कषायों द्वारा व्रण को धोकर शोधन करें । अथवा तिल और नीम के पत्तों को एकत्र पीस कर व्रण पर लेप दें, इस से भी व्रण का शोधन १-शंखिन्यकोलसुमनःकरवीरसुवर्चलाः। त्रिफला खदिरो दार्वी कोलपत्रं पलंकषा । प्रक्षालने कषायाणि वर्गश्चारग्वधादिकः ॥
SR No.002391
Book TitleChikitsa Kalika
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNarendranath Mtra
PublisherMitra Ayurvedic Pharmacy
Publication Year
Total Pages274
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy