Page Text
________________
चिकित्साकलिका। जिस पुरुष की अग्नि प्रदीप्त है, जो अहित आहार एवं विहार से अपने आपको रोक सकता है तथा धनाढ्य पुरुष के एक ही दोष से उत्पन्न, उपद्रवों से रहित तथा नवीन उत्पन्न हुए २ रोग उत्तम वैद्यों की सञ्चिकित्सा द्वारा साध्य होते हैं। धनाढ्य कहने का कारण यही है कि चिकित्सा में जिन उपकरणों की आवश्यकता होती है उन्हें वही पुरुष जो धनी हो एकत्रित कर सकता है ॥६॥ क्वचिदपि याप्या भवन्तीत्येतदुक्तं प्राक् तद्याप्यत्वप्रतिपादनायाह
ये यावदेव भिषजामगदप्रयोगास्तावत्प्रशान्तिमुपयान्त्यगदेविना ये । प्रादुर्भवन्ति च पुनः सहसा द्विदोषा
स्तादृग्विधाः स्युरिति याप्यतमा गदास्ते ॥ ७ ॥ ते गदाः याप्यतमाः स्युर्भवेयुः ये यावत्कालमेव भिषजामगदप्रयोगा औषधकरणं तावत्प्रशान्तिमुपयान्ति उपशमं गच्छन्ति । अगदैरोषधैर्विना ये पुनः पश्चात्प्रादुर्भवन्ति सहसा शीघ्रं द्विदोषाः, द्वाभ्यां दोषाभ्यां संभवन्तीति द्विदोषाः। तादृग्विधा इत्यनेन प्रकारेण याप्यतमाः अतिशयेन याप्या गदा रोगा इति ॥ ७ ॥
जो रोग, जबतक सद्वैद्यों की चिकित्सा हो, तबतक शान्त रहें और चिकित्सा के हटते ही पुनः सहसा उत्पन्न हो जाय तथा जो रोग दो दोषों के संसर्ग से पैदा हों वे याप्य कहलाते हैं ॥७॥
पूर्व केचिदसाध्यतमाः प्रदिष्टा रोगा इत्युक्तमतस्तान् प्रतिपाद
यन्निदमाह
ये कर्मजाः सह भवन्ति शरीरिणां ये ये च त्रिदोषचयजाश्चिरकालजाश्च । सोपद्रवाश्च्युतधनस्य च ते गताग्ने
रुपा गदा गदवतामगदैरगम्याः ॥८॥ ते गदा अगदैरौषधैरगम्याः ये कर्मजाः प्राक्तनकर्मणो जाताः । सह भवन्ति शरीरिणां ये। शरीरं विद्यते यस्य स भवति शरीरीति। तद्गुणसंविज्ञानबहुव्रीह्याश्रयणात् शरीरशरीरिभ्यां सहैककालं निष्पद्यन्ते। ते चादिबलप्रवृत्ताः जन्मबलप्रवृत्ताश्चेति । ये च त्रिदोषचयजा त्रयाणां दोषाणां चयस्तस्माजाताः त्रिदोषचयजाः । चयः संहतिरूपा वृद्धिीषा
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |