Page Text
________________
श्वासकासचिकित्सा।
१६५ व्याघ्रीघृतं मधुयुतं विधिवत्प्रयुक्तमेतनिहन्ति कफकासमपीनसश्च । भार्गीहविहरति पूर्ववदेव पक्कं
श्वासं वृषस्य च घृतं सहसास्रपित्तम् ॥ २३५ ॥ क्वाथस्य कंसं पात्रं प्रकल्प्य रसस्य वा । कीदृग्गुणस्य च ? व्याघ्रीलतामृतलताद्वितयोद्भवस्य । व्याघ्रीलता च अमृतलता च तयो. र्द्धितयं तस्मादुद्भवो यस्य क्वाथस्य रसस्य वा स तथा तस्य । तन्मूलतः तयोर्मूलं तन्मूलं तस्मात् । तदिति व्याघ्रीलतामृतयोः परामर्शः । पलचतुष्टयम्। एतदुक्तं भवति-व्याघ्रीलताम्लात् द्वे पले गुडूचीमूलात् द्वे पले च अब घृते कल्कः कर्तव्यः । सर्पिषश्च पलानि दश षोडश षट् च साध्यानि । एकत्र संख्या एकं प्रस्थं द्वात्रिंशत्पलानि । ननु प्रस्थमेव कस्मान्नोक्तम् ? किमर्थ विस्तरमुच्यते ? अत्रोच्यते संख्या नात्र तन्त्रे ऽस्त्येतत् ज्ञापनार्थ प्रस्थमर्द्धप्रस्थं पादं वा साध्यत इति । एतत्सिद्धं व्याघ्रीघृतं मधुनः पादेन युतं विधिवत् विधिना प्रयुक्तं कफकासपीनसान निहन्ति । भार्गीहविः पूर्ववदेव पक्कं क्वाथेन रसेन वा तन्मूलकल्केन वा श्वासं निहन्ति । वृषस्य वासकस्य च घृतं पूर्ववत् पक्कं श्वासमुपहन्ति । अस्रपित्तं रक्तपित्तं वृषस्य घृतं सहसा शीघ्रं हन्तीत्यनेन विकारप्रत्यनीकतां महती वासकस्य प्रकाशयतीति ॥२३४-२३५॥
इति श्वासकासचिकित्ला समाप्ता। . गव्यघृत १ प्रस्थ । छोटी कटेरी तथा गिलोय, मिलित इनका क्वाथ अथवा स्वरस ८ प्रस्थ । अर्थात् छोटी कटेरी का रस ४ प्रस्थ गिलोय का रस ४ प्रस्थ । कल्कार्थ छोटी कटेरी की जड २ पल, गिलोय की जड २ पल । यथा विधि पाक करें । मात्राआधा तोला । इस घृत को मधु के साथ मिश्रित कर सेवन करने से कफ, कास तथा अपीनस रोग नष्ट होता है । इसी प्रकार भार्गी द्वारा घृत का पाक कर प्रयोग करने से श्वास तथा वासा द्वारा घृत का पाक करने से श्वास एवं रक्तपित्त शीघ्र शान्त होता है ॥ २३४-२३५ ॥
इति आयुर्वेदाचार्य श्रीजयदेव विद्यालंकार विरचितायां परिमलाख्यायां चिकित्साकलिकाव्याख्यायां
श्वासकासचिकित्सा समाप्ता ।
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |