________________
१५६
चिकित्साकलिका। प्रन्थि, अर्बुद, श्वयथु, वातरोग, प्रमेह, मोह, तथा नानाविध विषमज्वर नष्ट होते हैं । मात्रा-आधा तोला ॥ २१२-२१५॥
इति आयुर्वेदाचार्य श्रीजयदेव विद्यालंकार विरचितायां परिमलाख्यायां चिकित्साकलिकाव्याख्यायां
श्वित्रचिकित्सा समाप्ता।
अथ प्रमेहचिकित्सा ॥ श्वित्रचिकित्सानन्तरं यथोद्देशं प्रमेहचिकित्सितमाह -
मुस्तेन्द्रदारुत्रिफलाकक्षायः प्रमेहहृन्मेहवतां जनानाम् । धात्रीफलक्वाथयुतः क्षपाया:
कल्कोऽथवा माक्षिकसम्प्रयुक्तः ।। २१६ ॥ मेहा विद्यन्ते येषां ते मेहवन्तः तेषां मेवतां नराणां मुस्तेन्द्रदारुत्रिफलाकषायः शीतो माक्षिकसंयुक्तः मेहहृत्प्रमेहहरो भवति । धात्र्याः फलं धात्रीफलं आमलकं तस्य क्वाथः तेन युतः स्वरसेन वा । पुनः कोऽसौ ? क्षपायाः हरिद्रायाः अथवा कल्को वा माक्षिककर्षमात्रप्रयोजितं प्रमेहहृद्भवति । ननु कथमवसीयते यथा पूर्वस्मिन् योगे माक्षिकं सम्बध्यते भेदवचनात् । “त्रिफलाभद्रमुस्तानि भद्रदारु च तत्समम् । सिद्धः कषायः पातव्यः प्रमेहे मधुसंयुतः" । इति चरकयचनात् । अत्र च क्षपायाः कल्कः धात्रीक्वाथयुतः पठ्यते, तत्कथं स्वरसेन चेति व्याख्यायते । "क्षौद्रेण युक्तामथवा हरिद्रां पिबेद्रसेनामलकीफलानामिति" ॥ २१६ ॥ ___ मोथा, इन्द्रजौ, देवदारु, हरड़, बहेड़ा, आंवला, मिलित २ तोले। काथार्थ जल ३२ तोले, अवशिष्ट क्वाथ ८ तोले । इस काथ में शहद का प्रक्षेप देकर पीने से प्रमेह नष्ट होता है । अथवा मधु युक्त हल्दी के कल्क को आंवलों के काथ अथवा रस के साथ सेवन कराने से भी प्रमेह रोग नष्ट होता है ॥ २१६ ॥
अतोऽनन्तरं धान्वन्तरं घृतमाहदन्तीदारुशटीशलाहुदहनैर्भल्लातकार्कामयास्नुग्वर्षाभुकरञ्जयुग्मवरुणैर्युक्पश्चमूलीयुतैः ।
