Page Text
________________
१३५
• गुल्मचिकित्सा। एभिरेव हिन्वादिभिर्द्रव्यैर्वचया विरहितैर्वियुक्तैः कल्कीकृतैर्विपक्कं घृतं दधिचतुर्गुणं बीजपूरकरसेन चतुर्गुणेन समेतमेतद् गुल्मापहं स्यात् गुदगदग्रहणीगदघ्नं च स्यादिति ॥१७५॥
हिंग्वाद्यवृत-वचा से रहित इन्हीं चूर्णोक्त हींग आदि द्रव्यों के कल्क से तथा घृत से चौगुने दही एवं बिजौरे के रस से यथाविधि साधित घृत गुल्म, अर्श तथा संग्रहणी को नष्ट करता है। अर्थात् गव्यघृत २ प्रस्थ। बिजौरे का रस ८ प्रस्थ । कल्कार्थ-. हींग, चित्रक, चव्य, सैन्धानमक, बिडनमक, सौंचलनमक, अम्लवेतस, यवक्षार, सर्जिकाक्षार, त्रिकटु, अनारदाना, बिषांबिल, विप्पलीमूल, अजमोदा, कचूर, हाऊबेर, अजगन्धा, पाढ़, हरड़, श्वेतजीरा, पुष्करमूल, धनियां; मिलित ८ पल । यथाविधि घृतपाक करें । मात्रा-आधा तोला ॥ १७५ ॥ अधुना बिन्दुघृतमाह
श्यांमात्रिवृद्वह्निपलत्रयं च हरीतकीनां च शतार्द्धमन्यत् । तोयार्मणार्द्धन विपाच्य तेन प्रस्थं पचेद् गव्यघृतस्य वैद्यः ॥ १७६ ॥ कम्पिल्लकं स्यात्प्रसृतिप्रमाणं सनीलिनीबीजपलद्वयन्तु । चतुःपलं स्नुपयसश्च दत्त्वा
गुल्मापहं विन्दुघृतं विरकात् ॥ १७७ ॥ एतद् घृतं गुल्मापहं भवति । श्यामात्रिवृद्वह्निपलत्रयं च । श्यामा वृद्धदारकः । त्रिवृत् त्रिवृता। वह्निश्चित्रकम् । एषां पलत्रयं हरीतकीनाश्च शतार्द्धमन्यत् । अन्यञ्च हरीतकीनां हरीतकीफलानां शतार्द्ध पश्चाशत् हरीतक्याः। तोयार्मणार्द्धन विपाच्य तेन । तोयार्मणाः सलिलद्रोणार्द्ध षट्पञ्चाशदधिके द्वे पलशते । तेन विपाच्य क्वाथं कृत्वा चतुर्भागशेषेण क्वाथेन प्रस्थं पचेत् गब्यघृतस्य वैद्यः । कम्पिल्लकं स्यात्प्रसूतिप्रमाणम् । कम्पिल्लकं रोचनिकम्, स्याद्भवेत् । प्रसृतिप्रमाणं द्विपलप्रमाणम् । सनीलिनी जपलद्वयन्तु । नीलिनी अञ्जनिका शारदा तस्याः बीजानि
१-अत्र श्यामा इत्यनेन श्यामवर्णा त्रिवृद् गृह्यत इति केचित् ।
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |