Page Text
________________
११८
चिकित्साकलिका। अचिरजेषु स्तोककालजेष्वस्सुि वक्ष्यमाणैरौषधैश्चिकित्सा स्यात् भवेत् । चिगेद्गतेषु बहुकालजेषु । क्षतजपित्तसमुद्भवेषु क्षतजं च पित्तं च क्षतजपित्तं ताभ्यां उद्भवो येषां तानि तथा । क्षतजं रक्तम् । तेषु च क्षारेण चिकित्सा । चकारादौषधैश्च । स्थूलेषु पृथुषु वातकफजेषु अनलेनाग्निना चिकित्सा। सत्त्वाधिकस्य च सुसत्त्वस्य । बलिनः सतः सञ्जातबलस्य शस्त्रश्चिकित्सा कार्येति ॥ १४६ ॥
नवीन उत्पन्न अर्श में औषध द्वारा, चिरकालोत्पन्न, पैत्तिक अर्श अथवा रक्तार्श में क्षार प्रयोग एवं औषध द्वारा, स्थूल (मोटे) तथा वातकफज अर्श में अग्नि द्वारा एवं सहनशील तथा बलवान् पुरुष की अर्श में शस्त्र द्वारा चिकित्सा की जाती है ॥ १४६ ॥ पूर्वमौषधैः साधनमुक्तमतस्तान्याह
सद्भेषजैरचिरजातगुदामयनैः शाम्यन्ति तक्रयवसक्तगुडाभयाद्यैः । काङ्कायनोक्तवटकैरथ सूरणाद्यैः
प्राक् प्राणदैरिति मतं हि भिषग्वराणाम् ॥१४७॥ सद्भेषजैौर्योत्कटेरौषधैः । अचिरजातगुदामयनैः न चिरमचिरं, अचिरं जाता अचिरजाता, अचिरजाताश्च ते गुदामयाश्च अचिरजातगुदामयाः, तान् घ्नन्तीत्यचिरजातगुदामयन्नानि तैः। कतरैः ? तक्रयवसक्तगुडाभयाद्यैः । तत्रं च यवसक्तवश्च गुडेन सह अभया च तक्रयवसक्तगुडाभयास्ता आद्या येषां तैः तथा काङ्कायनोक्तवटकैः काङ्कायनो नाम ऋषिः तेनोक्ता ये वटकास्तैः। अथ सूरणाद्यैः प्राणदैश्च वटकैर्वक्ष्यमाणैः । प्राक् प्रथमं प्रयुक्तैः शाम्यान्त सम्यगुपशमं यान्ति । भिषग्वराणां सद्वैद्यानामिति मतम् ॥ १४७ ॥
नवीन उत्पन्न अर्श को नष्ट करनेवाले तक (छाछ) जौ के सत्त, गुडयुक्त हरड़, काङ्कायन वटक, सूरणमोदक, प्राणदवटक, प्रभृति प्रशस्त औषधों द्वारा प्रथम चिकित्सा करने से अशं शान्त होते हैं ॥ १४७ ॥ पुनरप्यपराण्यौषधान्याह
तक्रेण वा मगधजादिभिरन्वितेन चूर्णीकृतैः कफकृता न गुदामयाः स्युः।
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |