Page Text
________________
११४
चिकित्साकलिका। सफलत्रिकैः त्रिफलया सह । सबहुलैस्त्वपत्रकैरौषधैः । बहुला एला। त्वक् वराङ्गम् । पत्रकं छदम् । एभिरक्षप्रमितैः कर्षप्रमाणैः । द्वितैलकुडवैः तिलतैलपलाष्टकसमेतैः। साष्टत्रिवृतो मुष्टयः। मुष्टिः पलम् । अष्टौ च ते त्रिवृन्मुष्टयश्च अष्टत्रिवृन्मुष्टयः। सह ताभिवर्तन्ते यानि पाठादीनि तानि तथा तैः। आमलकीरसस्येति निरुपपदोऽयं रसशब्दः । तेन क्वाथेऽपि वर्त्तते मांसरसेनेति यथा । तस्मात्स्वरसक्काथयोर्यथासम्भवेन पक्तव्यम् । कथम् ? अवलेहवत् । अवलेहतुल्यमिति । अयं च प्राग्भोजनात् भक्ष्यते । ये केचित् गदाः सगुदजाः सार्शसः । सकासाः सशोषामयाः सश्वाससश्चयथुस्वरोदररुजश्च । श्वासश्च श्वयथुश्च स्वरश्च उदरश्च श्वासश्वयथुस्वरोदराणि तेषां रुजः पीडाः । सह ताभिर्वर्तन्ते ये ग्रहणीगदाः कासाश्च ते तथा । तान् सर्वान् कल्याणको जयेदिति ॥ १३८-१३९ ।।
कल्याणकगुड-आंवले का रस १ तुला (१० सेर), गुड ५ सेर; इन दोनों को एकत्र मिश्रित कर कलई किये हुए तांबे के पात्र में पाक करें। पाक करते २ जब गाढा होजाय तब पाढ़, धनियां, अजवाइन, जीरा, हाऊबेर, चन्य, चित्रक, सैन्धानमक, गजपिप्पली, अजमोदा, वायविडंग, पिप्पलीमूल, त्रिकटु, त्रिफला, छोटी इलायची, दारचीनी, तेजपत्र प्रत्येक २ तोले, तिलतैल ८ पल, निसोत का चूर्ण ८ पल; इनका प्रक्षेप दें और अच्छी प्रकार मिला दें। मात्रा-आधे तोले से १ तोले तक । इसे भोजन से पूर्व सेवन करने की व्यवस्था देनी चाहिये। इसके सेवन से ग्रहणी, अर्श, कास (खांसी), क्षय, श्वास, शोथ, स्वरभेद तथा उदररोग नष्ट होते हैं। साम्प्रतं भल्लातकगुडमाह
द्रोणाम्भसा सह सहस्रमरुष्कराणामुक्वाथ्य तत्र च जले चरणप्रमाणे । दत्त्वा गुडस्य च तुलां विपचेदमूनि द्रव्याणि च द्विपलिकानि विचूर्णितानि ॥१४०॥ दन्तीत्रिवृत्करिकणाचविकाजमोदापाठाग्निपिप्पलिजटात्रिकटूनि लेहे । शीते पलप्रमितमत्र विधाय चूर्णमेलावराङ्गदलकुञ्जरकेसराणाम् ॥ १४१ ।।
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |