________________
ग्रहणीचिकित्सा।
११३ सग्रन्थिकाभिरिति दनि घृतं विपक्कं
चाङ्गेरिकारससमं ग्रहणीप्रमेतत् ॥ १३७ ।। एतत् घृतं शुण्ठ्यादिविपक्कं ग्रहणीघ्नं भवति। शुण्ठी विश्वा । त्रिकण्टकं गोक्षुरकम् । मगधा पिप्पली। गजपिप्पली हस्तिपिप्पली । अग्निश्चित्रकः । प्रन्थिकं पिप्पलीमूलम् । पाठाबिल्वगिरधान्ययवानिकाः प्रसिद्धाः । आभिरर्द्धपलिकाभिः घृतप्रस्थं दनि चतुर्गुणे चाङ्गे. रिकारससममित्यनया कल्पनया विपक्कं ग्रहणीं हन्तीति ग्रहणीनमिति ॥ १३७॥
चाङ्गेरीघृत-गव्यघृत २ प्रस्थ । दही ८ प्रस्थ । चाोरी का रस २ प्रस्थ । कल्कार्थ-सोंठ, गोखरू, पिप्पली, गजपिप्पली, पाढ़, चित्रक (चीता), पिप्पलीमूल, बेलफल का गूदा, धनियां, अजवाइन; समपरिमाण में मिलित ८ पल । यथानियम घृतपाक कर रोगी को सेवन करावें। मात्रा-आधा तोला । यह घृत संग्रहणी को नष्ट करता है ॥ १३७ ॥
साम्प्रतं कल्याणकं गुडं व्रतेपाठाधान्ययवान्यजाजिहपुषाचव्याग्निसिन्धूद्भवैः सश्रेयस्यजमोदकीटरिपुभिः कृष्णाजटासंयुतैः । सव्योषैः सफलत्रिकैः सबहुलैस्त्वपत्रकैरौषधैरित्यक्षप्रमितैः सतैलकुडवैः साष्टत्रिवृन्मुष्टिभिः ॥ १३८ ॥ एतैरामलकीरसस्य तुलया सार्द्ध तुलार्द्ध गुडात् पक्तव्यं भिषजावलेहवदयं प्राग्भोजनाद्भक्ष्यते । ये केचिद् ग्रहणीगदाः सगुदजाः कासाः सशोषामयाः सश्वासश्वयथुखरोदररुजः कल्याणकस्तान जयेत् ॥१३९॥
एतैः पाठादिभिरौषधैः आमलकीरसस्य च तुलया सार्द्ध सह भिषजा वैद्यन गुडतुलार्द्ध पक्तव्यम् । तुलार्द्ध पञ्चाशत्पलानि । पाठादीनि प्रसिद्धानि। किंविशिष्टैः पाठादिभिः ? सश्रेयस्यजमोदकीटरिपुभिः कृष्णाजटासंयुतैश्च । श्रेयसी हस्तिपिप्पली । अजमोदा खराह्वा । कीटरिपुर्विडङ्गम् । कृष्णाजटा पिप्पलीमूलम् । सव्योषैः सकटुत्रिकैः ।
