________________
८८
चिकित्साकलिका। तत्वात् शालाक्यादिभिः प्रत्येकमभिसम्बन्धः । अनन्तरं विषतन्त्रमुक्तम् । तदनु रसायनतन्त्रम् । अनन्तरं च वाजीकरणतन्त्रं प्रदिष्टमुद्दिष्टमिति ॥९८॥
कायचिकित्सा के पश्चात् शालाक्यतन्त्र, शल्यतन्त्र, भूतविद्या, कौमारतन्त्र, अगदतन्त्र, रसायनतन्त्र और वाजीकरण तन्त्र का क्रमशः वर्णन है ॥ ९८॥
ज्वरचिकित्सा। एवं क्रमेणोद्दिश्य ज्वरादीन् यथोद्देशं ज्वरस्य चिकित्सितमाह
सालस्यमखेदमरोचकारीमुन्निद्रमानद्धमनिद्धवह्निम् ।
साङ्गव्यथं साममिति ज्वरात. मभोजनैरुष्णजलैश्चिकित्सेत् ॥ ९९ ॥ .
इत्येभिः ज्वरात सामं ज्ञात्वा अभोजनैरुपवासैः उष्णजलैः उष्णोदकपानैश्चिकित्सेदिति । सालस्य, सह आलस्येन वर्त्तत इति सालस्यः तम् । अस्वेदं, स्वेदो न विद्यते यस्य तमस्वेदम् । अरोचकात अरुचिपीडितम् । उन्निद्रं उद्गतनिद्रम् । आनद्धं ततोदरम् । अनिद्धवह्नि अदीप्ताग्निम् । साङ्गव्यथं शरीरपीडार्तम् । इत्येवं सामं ज्ञात्वा वैद्य उपवासैरुष्णोदकपानैश्चिकित्सां कुर्यादिति ॥ ९९ ॥
आलस्य, अस्वेद (पसीना न आना), अरुचि, नींद न आना, आनाह, मन्दाग्नि, अंगों में वेदना इत्यादि लक्षणों के रहते हुए एवं दोष और रस की सामावस्था में ज्वर से पीडित रोगी की उपवास तथा पानार्थ गर्मजल द्वारा चिकित्सा करें ॥ ९९ ॥
पूर्वमुष्णजलैश्चिकित्सेदित्युक्तं सामान्येन साम्प्रतं अवस्थाविशेषेण विशिष्टद्रव्यसंस्कृतं शीतमुदकमाह
तृदछर्दिदाहमुखशोषसमन्वितः स्यादेभिः षडङ्गगणसंगसुगन्धिभिस्तम् । लामजपर्पटकपनकचन्दनाब्द
हीवेरवारिभिरनुष्णतमैश्चिकित्सेत् ॥ १० ॥ ज्वरातमित्यनुवर्त्तते । यदि तृडादिभिः संयुक्तः स्यात् भवेत् । तदा तं ज्वरात आतुरं षडङ्गगणसंगसुगान्धाभश्चिकित्सेत् । षट् अङ्गानि
