Praman Varttikam

SR No.: 002370
Original Sutra Author: N/A
Author: Rahul Sankrutyayan
Publisher: Kitab Mahal
Total Pages: 642
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 14 MB

Page 593

(२) कुमारिलमत - निरासः
५७५
श्रन्यः करोति, एवं तर्हि श्रविदितकर्तारश्च केचित्, सर्वे वा केषांचित् श्रक्रियाभिनिवेशोऽस्तु । तस्मात् वर्णानुपूर्वीयं प्रसिद्धिकार्यकारणभावञ्च वस्तुधर्मानतिक्रमात्, सर्वा पुरुषकृता ।
तत एव ।
असाधारणता सिद्धा च पुंसां क्रमकारिणाम् ' । अतो ज्ञानप्रभावाभ्यां अन्येषां तदभावतः ॥ ३११॥ श्रयं वर्णानां क्रमो विषनिर्घातादिसमर्थो नान्य इति जानीयात्, तदा तं तथैव
विशेषाभावाच्च । न हि पुरुषव्यापारानुविधायित्वेन घटादेः सकाशा [.. .] स्तस्य विशेष इति चेदाह । तानित्यादि । तानपि घटादीन् परैः पूर्वकैः कुलालादिभिर्घटादीनां रचना । तस्यादर्शनं पूर्वमेव। तान् दृष्टवैवेति यावत् । अन्यः पाश्चात्योपि कुलालादिः करोति । नानुपदेशं । परोपदेशपूर्विका च येषां प्रतिपत्तिस्तेषामपौरुषेयत्वे [.. . वै] 4 दिकः क्रमः कर्त्तुरस्मरणादपौरुषेय इष्टः । एवन्तर्हि घटादयोप्य विदितकर्त्तारश्च केचित् । बहुतरकालाच्छन्नदेशे घटादयो दृश्यन्ते ( 1 ) न च तेषां कर्त्ता स्मर्यते । तस्मात् तुल्ये पुरुषव्यापारानुविधाने यद्यपौरुषेयो वैदिकक्रमस्तदा सर्वेषां घटादीनामक्रि [... .] यथा वा कर्तु - रस्मरणाद् वैदिकक्रमस्याक्रिया । एवं केषांचित् कदाचित् घटादीनामस्मर्यमाणकर्तृकाणामक्रियाभिनिवेशोस्तु । न चैवं ( 1 ) तस्मान्न चैवेयं लौकिकी वैदिकी च वर्णानुपूर्वी पुरुषकृतेति सम्बन्धः । कस्मादिति ( 1 ) आह । प्रसिद्धेत्यादि । प्रसिद्धिः कार्यकारणभावो [..
. वि] 'शेषणसमासः । तेषां धर्मः स्वकारणान्वयव्यतिरेकानुविधानन्तस्यानतिक्रमात् ।
यत एव पौरुषेया मन्त्रास्तत एव प्राकृतेभ्यः पुरुषेभ्यो साधारणता विशिष्टता सिद्धा । केषां (1) मन्त्राख्यक्रमकारिणां पुंसां । मंत्रसंज्ञितम्वर्णक्रमं कुर्वन्ति ये । तेषां केना [.
. ] 7 मस्य परिज्ञानं । समीहितार्थसम्पादन - 203 शक्तिः प्रभावः । किं कारणम् (1) अन्येभ्योसाधारणतेत्याह । अन्येषां प्राकृतादीनां पुरुषाणान्तयोः । ज्ञानप्रभावयोरभावतः ।
अयमित्यादिना व्याचष्टे । वर्णानामयं क्रमो विषनिर्घातादिसमर्थो नान्य इन्येवंविभागेन यद्यन्यपि प्राकृतपुरुषो जानीयात् तदा तम्वर्णक्रमन्तथैव विभागे