Page Text
________________
६६ प्रमाणवात्तिकस्ववृत्तिटीका (१।३५) वत्वमपि। कार्यादर्शने कारणदर्शनेऽपि अनित्येन तत्स्वभावेन कार्यदर्शनात् तथा प्रतीतिः। अन्यथाऽन्यनिमित्तत्त्वे वाऽनिमित्ततव युक्ता। अनित्यताऽर्थान्तरमेव स्यात्। तथा च भावयोगो न स्यात् तत्रानपेक्षाणां । अथापेक्षते, तहि सैव तस्य स्वात्मभूतस्य अनित्यतास्तीति किमपरेण । स्वभावतो निश्चलस्य हि अर्थान्तरेण
सहापि तत्स्वभावस्य अनौचित्यात् ॥ 432b अनित्यता धर्मान्तरं वा, तदप्यर्थान्तरसम्भूतं चेत् कारणं वा भवेत् कार्य वा। कार्यकारणभिन्नस्य प्रतिबन्धाभावात् । तस्याः सत्ताऽनुमानाऽसंभवात् । तत्र।
पश्चाद् भावान हेतुत्वं फलेप्येकान्तता कुतः ॥३५॥ तद्वस्तुसिद्धेः पश्चादर्थान्तरादुत्पादे कथनं तस्य कारणम्। कार्यस्य च कारणेऽवश्यं भावात् तद् गमकं निमित्तं अनिश्चितमेवास्ति । तस्मात् तदन्यनिमित्तस्य धर्मस्य हि वस्तुनि नाऽवश्यंभावात् नानुमानम् । अथ चेत् दर्शनाऽवर्शने अन्वयव्यतिरेकप्रतीतेः नाश्रयः, कथं तहि धूमाद् अग्नेर्व्यभिचारः इति प्रतीतिज्ञानम् ॥ एवम् ।
कार्य धूमो हुतभुजः कार्यध(आनुवृत्तितः)।। तल्लक्षणभूतानुपलम्भात् यदुपलम्भः । तेन एकाभावे च यस्या
यात् । अवगम्यते प्रागप्ययम्प्रतिक्षणमेव नश्यति केवलं यथोक्तादेव विप्रलम्भहेतोर्न निश्चीयते।
नन्वन्त्यक्षणदर्शिनोपि कथन्नश्वरत्वनिश्चयो यावता तदापि सत्तोपलम्भो- . ऽस्ति। न हि सत्तायामेवोपलभमानस्तदभावमवैतीत्याह। पश्चादित्यादि। न । ब्रूमोन्त्यक्षणदर्शनमात्रान्निश्चयो भवतीति किन्त्वन्त्यं क्षणं दृष्ट्वा पश्चाद् वि'
38a १भवति (1) तदा नोपलभ्यते तत्तस्य कार्य । न चाग्निकाष्टादिसन्निधाने भवतो
धूमस्यापनीतेऽश्वादौ अनुपलम्भोस्ति। अग्न्यादौ त्वनीते भवत्यनुपलम्भः । एवम्परस्परसहितौ प्रत्यक्षानुपलम्भावभिमतेष्वेव कारणेष्वसन्दिग्धं कारणत्वं साध्यत इति। तच्चेति यथोक्तं कार्यलक्षणं धूमेस्ति तस्मादग्नेरेव धूमो भवति । सर्वकालं चाग्निसन्निधाने भवतो धूमस्यानग्निजन्यत्वं कदाचित्सदसतोरजन्यत्वा
. 137th leaf is missing.
| SR No. | 002370 |
| Book Title | Praman Varttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rahul Sankrutyayan |
| Publisher | Kitab Mahal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 642 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |