Page Text
________________
[ स्वरान्तपुंल्लिंगाः] टीकाद्वयोपेता।
(७७) न उच्चार्यमाणस्तस्य स्थाने आदेशाः स्युः । एवमपि निर्दिश्यमानजराशब्दस्य जरसादेशो भवति न त्वन्यत्रेत्यत आह ॥ एकदेशेति ॥ एकदेशेन विकृतमेकदेशविकृतं शब्दरूपम् अन्येन तुल्यमित्यन्यवन्न भवति । अनया परिभाषया निर्जर इत्यत्र जरोऽपि जरावद् ज्ञेयः। जरसादशाभावपक्षे हसादौ च देववद्रूपम् ॥
(तत्त्वदी० )-जराया इत्यादि ॥ तदन्त इत्यादि ॥ स अन्ते यस्य तस्य विधिरित्यर्थः । तथा च जराशब्दस्योक्तो जरस् निर्जरशब्दस्यापि भवतीत्याशयः॥ षष्ठीनिर्दिष्टस्यादेशिन इति भावः ॥ एतदपवादमाह-गुरुः शिच्चेति ॥ अनेकाक्षर आदेशो गुरुः । तथा च निर्जरस्य कृत्स्नस्य प्राप्तिरत आह-निर्दिश्यमानस्येत्यादि ॥ एवमपि जराशब्दनिर्देशादत्रादन्तत्वात्कथं प्राप्तिरित्यत आह-एकदेशेत्यादि ॥ अन्यैः तुल्यमन्यवत् न अन्यवत् अनन्यवत् । नहि कणे पुच्छे वा छिन्न श्वा अश्वोभवति न वा गर्दभः किंतु श्वैव ॥ स्वरादौ विभक्तावेव जरस् बोध्यः नान्यत्र । तेन जराया इदंजारमित्यत्र ॥ नातिप्रसङ्गः॥पक्षे इत्यादि ॥ पक्षे सर्वत्र देववत् । हसादौ देववदेवेति बोध्यम् ॥ - (संख्याविसायपूर्वस्याह्नस्याहन् वा ङौ )
(सुबोधिनी )-संख्याविसायपूर्वस्याहस्याहन् वा ङौ ॥ संख्याविसायाः पूर्व यस्य स संख्याविसायपूर्वस्तस्य संख्यादिपूर्वस्याह्नस्य स्थानेऽहन् आदेशो वास्यात् ॥
(तत्त्वदी० )-संख्याविसायेत्यादि ॥ संख्या च विश्व सायश्च संख्याविसायाः ते पूर्वे यस्य स तस्येत्यर्थः॥
( वेड्योः ) अन्नन्तस्योपधाया लोपो वा भवति ईंडीत्येतयोः परयोः॥ मकारवकारान्तसंयोगादुत्तरस्य न॥यह्नि-व्यहनि-व्यते । विगतमहळह्नः। व्यह्नि-व्यहनि-व्यते । अह्नः सायः सायाह्नः । सायाह्नि सायाहनि-सायाह्ने ॥
(सुबोधिनी)-वेङ्योः ॥ ईश्च डिश्च ईङी तयोरीङयोः ॥ ई इति ईमौ' इति सूत्रेण कृतोत्र गृह्यते न तु 'जस्शसोः शिः' इति शिः।नापि ईप। निरनुबन्धकग्रहणे न सानुबन्धकस्येत्युक्तत्वात् । अल्लोप इति नित्ये प्राप्त विकल्पोऽयम्।अन्नन्तस्य नाम्न उपधाया लोपो वा स्यात् ईङयोः परतःवकारमकारौ अन्ते यस्य संयोगस्य स वकारमकारान्तःवकारमकारान्तश्चासौ संयोगश्च वकारमकारान्तसंयोगस्तस्मात्परस्यान उपधाया लोपो न भवतीत्यर्थः ॥ यथा बहुयज्वनी चर्मणी इत्यादि ॥ द्वयोरगोर्भव इति तद्धितार्थे द्विगुसमासोऽयम् । भवार्थे इक्प्रत्ययस्तस्य लुक् च। ततः समासान्तष्टप्रत्ययः। 'नो वा' इत्युपधालोपः। द्वयनः । विगतमहारीत तत्पुरुषः। व्यह्नः। अह्नः सायम् इति क्वचित् । अमाद्यन्तस्य' इति परानिपातः। स्यतेर्घञ्प्रत्यये युकि च कृते सति सायशब्दोऽवसानवाची साधितः । अहन्नादेशे उपधालोपे व्यानि । लोपाभावे यहनि । अहन्नभावे दयते ॥
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |