Page Text
________________
(७२) सिद्धान्तचन्द्रिका। [स्वरान्तपुंल्लिंगाः
(सुबोधिनी)-अतः ॥ ङसिरत् इत्यतो ङसिरित्यनुवर्त्य विभक्तिविपरिणामेन व्याख्यातव्यम् ! यथा अदन्तात्सर्वादेः परस्य डसेरादेशस्यातः स्मट् स्यात् ॥ (तत्त्वदी०)-अत इति ॥ अत्र ङसेरादेश एवात् गृह्यते न त्वकारः तस्मादिति ज्ञापकात्॥ (सुडामः) सवोदेरवणोन्तात्परस्यामः सुडागमो भवति ॥ सर्वेषाम् । (सुबोधिनी )-सुडामः ॥ अम्शसोरस्य इत्यतो मण्डूकप्लुत्या अस्येत्यनुवर्त्य व्याख्येयम् । यथा अवर्णान्तात्सवोदेरामः सुट् स्यात् । नुडामः इत्यत आम इत्यनुवर्तनीयम् । तेनामः षष्ठीबहुवचनस्यामः सुडित्यों ज्ञेयः । तेन 'आम्डे' इत्यादिना कृतस्यामस्तु सुड् न । युवाम् । आवाम् । सर्वस्यामित्यत्र परत्वात् डिन्तां यडित्यपि समाधानमस्ति ।
(तत्त्वदी० )-सुडाम इति । अत्राम्शसोरस्येत्यतो मण्डूकप्लुत्याऽस्येत्यनुवृत्त्या अदिति नेत्याह अवर्णान्तादिति ॥ सर्वादेरेतावन्मात्रोक्तौ भवत इत्यत्रातिप्रसङ्गः स्यात् अदन्तादित्युक्तावबन्तेऽव्याप्तिः। किंचैवं सर्वमिच्छन्ति सर्वीयन्तीति सर्वीयस्तेषां सर्वीया सर्वं कुर्वता मित्यादावतिव्याप्तिवारणाय यादीनां परत्वादनुसरणक्लेशोऽपि न कार्यः ॥
(ङिस्मिन् ) सर्वादेरकारान्तात्परो ङि स्मिन्भवति ॥ सर्वस्मिन् ॥ शेष देववत् ॥ एवं विश्वादयः॥ डतरडतमौ प्रत्ययौ । ततस्तदन्ताः शब्दाः ग्राह्याः॥
(सुबोधिनी)-ङि स्मिन् ॥ अदन्तात्सर्वाङि स्मिन् भवति ॥ अतः किम् । भवति ॥ सर्वादिगणे डतरडतमौ प्रत्ययौ पठितौ न केवलः प्रत्यय इत्युक्तत्वात् तौ डतरडतमावन्ते येषां ते तदन्ताः कतरकतमादयो ज्ञेयाः॥
(तत्त्वदी)-डिस्मिन्निति ॥ अत्राप्यत इत्यनुवर्तते । इ स्मिन्नित्येव सूत्रयितुमुचितम् । कारग्रहणं स्पष्टार्थम् । न च जसः शौ सर्वाणीत्यादावतिव्याप्तिरिति वाच्यम् । तत्र परत्वान्नुमा बाधात् । अथ जातिपक्षे ह्रस्वग्रहणेन दीर्घस्यापि ग्रहणे ईमौ जसीति कृतेष्वतिप्रसङ्ग इति वाच्यम् । उभे उभये इत्यादिलिङ्गेन ह्रस्वव्यक्तेरेवालाभात् । सर्वेष्टिरित्यादौ तु स्यादिविशेषणेन वारणसंभवात् । स्यादीनां परवर्ण इति व्याख्यानात् ।। ततस्तदन्ता इत्यादि। केवलयोः संज्ञायाः प्रयोजनाभावादित्यर्थः । एतन्मूलं तु जसी, सर्वादेः स्मट, अतः, डि स्मिन्निति सूत्रचतुष्टये वेत्यनुवयं तस्य व्यवस्थितत्वमाश्रित्य सर्वार्थनिर्वाहो बोध्यः । __(पूर्वादीनां नवानां जसूङसिङीनामीस्मास्मिनो वा)पूर्वे-पूर्वाः। पूर्वस्मात्-पूर्वात् । पूर्वस्मिन्-पूर्वे । शेषं सर्ववत् ॥ एवं परादयः ॥ सर्वादिः सर्वकार्यो स्यान्न चेद् गौणोऽथवाऽभिधा । पूर्वादिश्च व्यवस्थायां समोऽनुल्येऽन्तरोऽपुरि ॥ परिधाने बहियोंगे स्वोऽर्थज्ञात्यन्यवाच्यपि ॥ सर्वमतिक्रान्तोऽतिसर्वः तस्मै अतिसर्वाय देहि ॥ प्रियं सर्व यस्यासौ
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |