Page Text
________________
[ हससंधिः ] . टीकाद्वयोपेता। णार्थः ततः परस्यादेशः स्यादिति चेत् सत्यम् । संज्ञापूर्वको विधिरनित्यो यथा स्यादित्येवमर्थमिदम् ॥ अनुस्वार इति प्राचां संज्ञा । तेन सम्राडिति सिद्धम् । वस्तुतस्तु 'मोम्' इति कर्तुं शक्यम् “अम्शसोः' इत्यादिनिर्देशेनास्यानित्यत्वज्ञापनात् सम्राडित्यादि सिद्धम् । अत्रेदमवधेयम् । 'मोम्' इति कृते ओ अवित्यादिष्विव म इत्यस्य प्रथमान्तत्वमाशङ्कय ओकारस्य विधेयत्व शङ्काया अनिवार्यत्वादनुस्वारस्य तत्संदेहनिराकरणायावश्यं वक्तव्यत्वात । यत्तु अत्र म् इति योगं विभज्य तत्र सकं चानुवर्त्य कचिन्मस्य सगागम इति व्याख्येयम् । तेन पुंस्कोकिला पुंस्पुत्र इत्यादि सिध्यतीत्युक्तम् । तत्तु पुंसोऽवपरे खपे संयोगान्तस्य लोप इति स्वोक्तया विरोधादुपेक्ष्यम् ॥
(नश्चापदान्ते झसे ) नस्य मस्य चापदान्ते वर्तमानस्यानुस्वारो भवति झसे हकारे च परे ॥ यशांसि । पुंग्याम् । स्वनड्वांहि ॥ अपदान्ते किम् । ब्रह्मन् पाहि ॥ झसे किम् । तन्यते ॥ . (सुबोधिनी)-नश्चापदान्ते झसे ॥ चकारो मकारस्य समुच्चयार्थः ॥ अपदान्ते नस्य मस्थ चानुस्वारः स्यात् झसे परे ॥ अपदान्त किम् । भवान् भाति ॥ झसे किम् । मन्यते । यम्यते ॥
(तत्त्वदी०)-नश्चापदान्ते झसे इति ॥ चकारो मकारस्य समुच्चयार्थः । अन्यथा अपदान्ते नस्यैव स्यात् ॥ अपदान्ते किम् । भवान् याति । अत्रापदान्तग्रहणादेतत्सूत्रपर्यन्तः पदान्त इत्यधिकारो बोध्यः॥ झस इति किम् । मन्यते यम्यत । अत्र हो झभा इत्यतो हकारोऽनुवर्त्यः स च विभक्तिविपरिणामेन सप्तम्यन्तो बोध्य इत्याशयेनाह-हकारे चेति ॥ - (यमा यपेऽस्य ) अपदान्ते वर्तमानस्यानुस्वारस्य यमा भवन्ति यपे परे ॥ अस्य यपस्य सवाः । शान्तः । अङ्कितः। अञ्चितः । कुण्ठितः । गुम्फितः॥ __ (सुबोधिनी)-यमा यपेऽस्य ॥ अस्येति यपपरामर्शार्थम् । अनुस्वारस्यानुवृत्त्यैव लाभात्।अपदान्ते अनुस्वारस्य यमाभवन्ति यपे परे।ते यमा अस्य यपस्य सवर्णा भवन्तीत्यर्थः । सानुनासिकस्यानुस्वारस्य सानुनासिका एव यमाः स्युः ।यमा इति बहुवचनं जातो ज्ञेयम् । कुण्डं रथेनेत्यत्रानुस्वारस्य पाक्षिको यमो न रकारस्यानुनासिकत्वाभावात्॥यपे किम् । आक्रस्यते । स्वनड्वांहि । अनुस्वारस्यति किम् । राजन् गच्छ। गम्यते। 'अङ्क पदे लक्षणे च' इति चुरादिश्यन्तात् क्तः। 'सेटोः क्तक्तवत्वोजिलोपः' इति बेलोपः । अनेनानुस्वारस्य ङः। 'अकि लक्षणे' इत्यस्माद्दा क्तः। नुमोऽनुस्वारे परसवर्णेन डः। अङ्कितः ॥ अञ्चेः पूजायामिट् इतीटू। पूजार्थस्याश्चतर्नेति नलोपोन। अश्चितः ॥ 'कुठि प्रतिघाते' क्तः । नुमोऽनुस्वारे परसवर्णेन णः । कुण्ठितः ॥'शमु उपशमे' क्तः। 'दान्तादयो वा निपात्यन्ते' इति निपातनादिडभावः । 'जमस्य
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |