Page Text
________________
[ हससंधिः] टीकाद्वयोपेता।
(३७) (तत्त्वदी०)-हो झभा ॥ इति ॥ चपादित्यनुवृत्तेर्नेह । भगवन् हरे ॥ हकारस्येति किम् । तत्षष्ठम् ॥ चपानां झभानां च यथाक्रमं प्रवृत्तिरित्याह ॥ यद्वर्गग इति ॥ ननु उद्दिश्यमानविधीयमानयोर्यथाक्रमं प्रवृत्तिर्भवतीति वचनं विना कथं यथाक्रमं लभ्यत इति चेन्न ज्ञापकाद्वचनमस्तीति अनुमानात् । ज्ञापके तु 'सैषाद्धसे' इति सूत्रे तकारात्परस्य धकारकरणम् ।
(स्तोः श्चुभिः श्चुः) सकारतवर्गयोः शकारचवर्गाश्यां योगे शकारचवलॊ भवतः ॥ उद्दिश्यमानप्रतिनिर्दिश्यमानयोर्यथाक्रममिति वाच्यम् ।। कश्चरति । कश्शूरः । तचित्रम् । तच्छादयति ॥
(सुबोधिनी)-स्तोः श्चुभिःश्चुः॥स्च तुश्चानयोः समाहारः स्तु तस्यस्तो। आगमजमनित्यम् इत्युक्तत्वान्न नुम्। अथवा सा सहितः तुःस्तुः तस्य स्तोः। शाकपार्थिवादित्वान्मध्यमपदलोपः। श् च चवश्च श्ववस्तैः श्चुभिः । श्चुरिति पुंल्लिा ङ्गनिर्देशोऽयमित्येके । नपुंसकनिर्देशोऽयमित्यन्ये । श्चुभिरिति सहादियोगं विनाऽपि सहार्थे तृतीया। सिनति निर्देशात् । अत्र स्थान्यादेशयोर्यथासंख्यमस्ति । निमित्तस्थानिनोस्तु न यथासंख्यम् ' न शात् ' इति ज्ञापकात् । उद्दिश्यते इति उद्दिश्यः मानः स्थानी । निर्दिश्यते विधीयते यः स निर्दिश्यमानः आदेशस्तयोर्यथाक्रमं यथासंख्यं वक्तव्यम् । चवर्गयोगे कश्चरतीति। कश्शूर इत्यत्र शसे वेत्यस्य पाक्षिकत्वाद्विसर्जनीयस्य सस्तस्य शकारेण योगे शः । तच्चित्रमित्यत्र चवर्गयोगे तवर्गस्य चुत्वम् । तशिव इत्यत्र शकारेण योगे तोश्चुत्वम् ॥
(तत्त्वदी० )-स्तोःश्चुभिः श्चुरिति ॥ स् च तुश्च अनयोः समाहारः स्तुः तस्य स्तोः । एकत्वे द्विगुद्वन्द्वावित्यस्यानित्यत्वान्न क्लीबत्वम् । तज्ज्ञापकं चेदमेव सा सहित इति वा शाकपार्थिवादिः श् च चवश्व चवः तैः श्चुभिः । श्चुना इत्यत्रार्द्धमात्रागौरवाद्बहुवचनम् । अत्र स्थान्यादेशयोर्यथासंख्यं निमित्तकार्यिणोस्तु न 'न शात्' इति ज्ञाएकात् इत्यभिप्रेत्याह ॥ संख्यासाम्य इति ॥ समस्य भावः साम्यं संख्यायाः साम्यं संख्यासाम्यम्, तस्मिन् ॥ क्रममनतिक्रम्य यथाक्रमम् । यावत्संख्याकस्योदिश्यमानस्य तावत्संख्याकमेव प्रतिनिर्दिश्यमानं भवतीत्यर्थः । स्तोः श्चौ श्चुरित्येव सुवचम् ॥ न च 'तस्मिन्निति निर्दिष्टे पूर्वस्य' इति परिभाषोपस्थानेन यज्ञः याच्ञा इत्यादि न सिद्धयेत् । 'न शात्' इति लिङ्गेन तस्या अनुपस्थानाभ्युपगमात् ॥
( न शात् ) शकारात्परस्य तवर्गस्य चुत्वं न भवति ॥ प्रश्नः। विश्नः।
(सुबोधिनी)-न शात् ॥ स्तोः श्चुरित्यनुवर्तते । शात्परस्य सस्य शकारप्रसङ्गो नास्त्यतः शात्परस्य तोश्चुत्वं न ॥'प्रच्छ जीप्सायाम्' 'विच्छ गतौ आभ्यां नकी इति नङ्प्रत्ययः। क्ङिति झसे को अमे चेति छस्य शत्वम् । नङो ङित्त्वाद् गुणाभावः । प्रच्छेस्तु संप्रसारणं न भाष्येऽनुक्तत्वात् ॥
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |