Page Text
________________
[ स्वरसन्धिः ] टीकाद्वयोपेता।
(२९) दशार्णो देशः नदी च दशार्णा । ऋणशब्दो दुर्गभूमौ जले च । अत्र कालापानुसारिणः वत्सशब्द मपि पठित्वा वत्सेन देयम् ऋणं वत्सतरार्णमित्युदाहरंति । तत्सर्वं भाष्यादिविरुद्धम् ॥
(ऋदादौ नामधातौ वा ) प्रार्षभीयति-प्रर्षभीयति ॥
(सुबोधिनी । ऋदादौ नामधातौ वा ॥ अवर्णान्तादुपसर्गादादौ नामधातौं परे सह वाऽऽर् भवति ॥ आत्मन ऋषभमिच्छतीति ऋषभीयति । यप्रत्ययः॥
(तत्त्वदी० )-ऋदादावित्यादि ॥ प्रार्षभीयतीत्यादि । ऋषभमिच्छति ऋषभीयति। नाम्नो य ई चास्येति यप्रत्ययः । अवर्णस्येकारः ॥
(अवर्णान्तादुपसर्गाहकारादौ धातावार ) उपार्छति ॥ (सुबोधिनी)-अवर्णान्तादुपसर्गाहकारादौ धातावार् ॥ उपसर्गादिति किम् । खट्वर्छति॥ ऋकारादौ किम् । उपेतः ॥ धातोः किम् । उपर्कारः॥ .(तत्त्वदी०)-उपार्छतीति ॥ ऋ गतौ भ्वादिः दृशादेः पश्यादिरित्यनेनास्य ऋच्छादेशः। ननूपा तीत्यत्र ‘स्रोविंसर्गः' इत्यनेन रेफस्य विसर्गोऽस्त्विति चेन्न पदान्तत्वाभावात् । न चोपेत्यस्यान्त्यावयवेन सहाविधानात्कथं न पदान्ततेति वाच्यम् । ऋच्छतीत्यस्याप्याद्यावयवत्वेन पदान्तत्वाभावात् ॥ ननूपसर्गग्रहणेनैव धातोराक्षेपे सिद्धे धाताविति ग्रहणं व्यर्थमिति चेन्नापदान्तानां समानानामृति लति वा ह्रस्वः इति पाक्षिकहस्वस्यापि बाधनार्थ धातुग्रहणम् ॥
अवर्णाहते तरे तृतीयासमासे ) सुखार्तः । शीतार्तः ॥ तृतीयासमासे किम् । परमर्तः ॥
(सुबोधिनी )-अवर्णाहते परे तृतीयासमासे ॥ अवर्णादृते परे सह आर स्यात् ॥ सुखेन ऋतः सुखार्तः । शीतेन ऋतः शीतार्तः ॥ तृतीयासमासाभावे तु परमश्चासौ ऋतश्च परमतः ॥ " ऋतं शिलोञ्छे पानीये पूजिते दीप्तिसत्ययोः" इति हेमचन्द्रः ॥ तृतीयासमासार्थवाक्येऽपि न । तृतीयासमासोऽर्थः प्रयोजनं यस्य तत् तृतीयासमासाथै तृतीयासमासाथै च तद्वाक्यं च तृतीयासमासार्थवाक्यं तस्मिन् तृतीयासमासार्थवाक्ये अवर्णाहकारे सह आर् न भवति किं त्वर्॥
(तत्त्वदी० )-अवर्णाहते पर इति ॥ अवर्णादृतशब्दे परे तृतीयासमासे आर् भवति इत्यर्थः ॥ सुखात इति ॥ सुखेन ऋत इति विग्रहः ॥ समासे किम् । सुखेनतः ॥ तृतीयेति किम् । परमर्तः ॥
( लदादौ नामधतौ वाऽऽल् ) पाल्कारीयति-प्राल्ल्कारीयतिपाल्कारीयति-प्राल्ल्क्कारीयति ॥ इति स्वरसंधिः ॥ ( सुबोधिनी )-लुदादी नामधातो वाऽऽल् । अवान्तादुपसर्गाद् लकारादौ
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |