Page Text
________________
[ स्वरसंधिः ]
टीकाद्वयोपेता। (२७) (सुबोधिनी)-प्रस्यैष्यैषयोन ॥ प्रोपसर्गस्याकारस्य लोपो न स्यादेष्यशब्दे एषशब्दे च परे ॥ एदोदादौ धाताविति प्राप्तेऽयं निषेधः । इषु इच्छायां तुदादिः । इष गतौ दिवादिः । इष आभीक्ष्ण्ये त्यादिः एषां धातूनां घञ्प्रत्यये घ्यणप्रत्यये च एषः एष्यः इति रूपे भवतः । किं च एषसाहचयादेष्योऽप्यनव्ययं गृह्यते । तेन ज्यन्तादिषेः क्यपि कृते एष्येत्यव्ययम्। तत्राकारस्य लोपो भवतीत्यर्थः। प्रेष्य गत इति॥
(तत्त्वदी० )-प्रैष इति ॥ इषु इच्छायां तुदादिः । इष गतौ दिवादिः । इष आभीक्ष्ण्ये त्र्यादिः। घञि घ्यणि च एष एष्य इति रूपे सिद्धे । तत्र लोपे प्राप्तेऽनेन निषेधः ॥ यतु ईष उञ्छे यश्च ईष गतिहिंसादानेषु तयोर्दी|पधत्वादीष ईष्यस्तत्रत्वे प्रेष्यः ।
(एवेऽनवधारणे ) अयेव । अवधारणे त्वयैव ॥ (सुबोधिनी )-एवेऽनवधारणे ॥अकारस्य लोपः स्यादनिर्धारणे एवशब्दे परे॥ अद्येव कुरु । अनिश्चयार्थे एवशब्दोऽत्र । निश्चयेऽथै त्वकारस्य लोपो न । अथैव ॥
(तत्त्वदी० )-एवेऽनवधारणे इति ॥ एवशब्दे परे अनवधारणेऽर्थे अकारान्तपूर्वपदस्य लोप इत्यर्थः॥
(अ इ ए ) अवर्णादिवर्णे परे सह ए भवति ॥ ममेदम् ॥ (सुबोधिनी )-अ इ ए॥ अ इति पञ्चम्यन्तम् । इ इति सप्तम्यन्तम् । ए इति प्रथमान्तं संकेतितम् ॥
(तत्त्वदी० )-अ इ ए इति ॥ अ इति पञ्चम्यन्तमित्यभिप्रेत्याह ॥ अवर्णादिति॥ इ इति सप्तम्यन्तम् । यत्तु प्राचा अ इत्यस्य प्रथमान्तत्वमंगीकृत्य अवर्ण इवणे पर इति विवृतं तत्पाणिनीयग्रन्थाननुसारित्वादुपेक्षितम् ॥
(उ ओ) अवर्णादुवर्णे परे सह ओ भवति ॥ गङ्गोदकम् ॥ ( सुबोधिनी )-उ ओ ॥ उ इति सप्तम्यन्तम् । ओ इति प्रथमान्तं सङ्केतितम् ॥ ( तत्त्वदी० )-3 ओ इति ॥ उ इति सप्तम्यन्तम् ॥ (ऋ अर) अवर्णाहवणे परे सह अर् भवति ॥ (सुबोधिनी) ऋ अर् ॥ ऋ इति सप्तम्यन्तम्॥अर इति प्रथमान्तं संकेतितम्॥ (तत्त्वदी० )-ऋ अरिति ॥ ऋ इति सप्तम्यन्तम् ॥ ( हसात्परस्य झसस्य लोपो वा सवर्णे झसे ) तवधिः-तवर्दिः ॥ (सुबोधिनी )-हसात्परस्य झसस्य लोपो वा सवर्णे झसे ॥ हसात्किम् । प्रत्तम् ॥ झसस्येति किम् । शार्ङ्गम् ॥ झसे इति किम् । प्रियपञ्चानाम् ।। सवर्णे किम्। तप्र्ता ।। तव ऋद्धिरित्यत्रार् । ततो 'रहाद्यपो द्विः' इत्यनेन पक्षे ऋद्धर्थस्य द्वित्वम् । द्वित्वाभावे लोपे सति एकधम् । तवधिः। लोपाभावपक्षे द्वित्वलोपयोर्वा द्विधम् । तवद्धिः।
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |