Page Text
________________
[स्वरसंधिः] टीकाद्वयोपेता।
(२१) (सुबोधिनी)-गोरग वा पदान्ते स्वरे ॥ पदान्ते ओदन्तस्य गोरग् वा स्यात स्वरे ॥ कित्त्वादन्ते ॥ पदान्ते किम् । गवि ॥ ओदन्तस्य किम् । चित्रग्वग्रम् ॥
(तत्त्वदी०)-गोरग्वेति॥पदान्ते किम् । गवि॥स्वरे किम्।गोहितम्॥तथा च पाणिनिसूत्रे अवङ् स्फोटायनस्य' इत्यत्र अक् स्फोटायनस्य' इत्युचितम् । अगागमे कृते सति एचोऽयवायावः' इत्यवादेशे गवाग्रमित्यादिरूपसिद्धेः॥
(इन्द्राक्षयोः परतो गोरनित्यम्) गवेन्द्रः । गवाक्षः॥ (सुबोधिनी) इन्द्राक्षयोः परतो गोरङ्ग नित्यम् ॥ पदान्ते ओदन्तस्य गोनित्यमक् स्यात् इन्द्रेक्षे च परे ॥ गवां किरणानामक्षीव यः स गवाक्षः टाडका इत्यप्रत्ययः । वातायने रूढोऽयम् । पुंस्त्वं लोकात् ॥ ( तत्त्वदी० )-व्यवस्थितविभाषा चेयमित्याशयेनाह ॥ इन्द्राक्षयोः परत इति ॥ (ऐ आय) नायकः (औ आव ) पावकः ॥ . (मुबोधिनी)-ऐ आय् ॥ ऐराय् स्यात् स्वरे॥औ आत् ॥औराव् स्यात् स्वरे । ( तत्त्वदी० )-नायकः पावकः इत्यत्र णीपूधातुभ्यां तृवुणाविति वुणि णित्वादृद्धौ अकादेशे च रूपसिद्धिः॥ (वचित्स्वरवद्यकारः) गव्यूतिः स्त्री क्रोशयुगम् । अन्यत्र गोयूतिः
(सुबोधिनी)-क्वचित्स्वरवद्यकारः॥ क्वचित्स्वरेण तुल्यं स्वरवद्यकारः स्यात् ॥ स्वरे परे यत्कार्य भवति तद्यकारे परेऽपीत्यर्थः ॥ तेन गव्यूतिः इत्यत्राध्वनः परिमाण एवात् । “गव्यूतिः स्त्रीक्रोशयुगम्" इत्यमरः॥अध्वपरिमाणाभावे गोयूतिर्गवां मिश्रीभाव इत्यर्थः ॥ ननु गव्यतिरित्यत्र बोर्लोपशित्यनेन वकारस्य लोपश कस्मान्न । उच्यते । व्यवस्थितविभाषाश्रयणात् संज्ञापूर्वकविधेरनित्यत्वाद्वा ॥
(तत्त्वदी०)-गव्यतिरिति ॥"गव्यूतिः स्त्री क्रोशयुगम्" इत्यमरः॥ 'य्योलॊपशु वा पदान्ते' इत्यत्र व्यवस्थितविभाषाश्रयणात् गव्यूतिरित्यादौ मलोपो न ॥
(क्षय्यं जय्यं शक्यार्थे ) क्षेतुं शय्यं क्षक्यं जेतुं शक्यं जय्यं सैन्यम् ॥ अन्यत्र क्षेयं पापम् । जेयं मनः॥
(सुबोधिनी) क्षय्यं जय्यं शक्याथै ॥ सामर्थ्यार्थे क्षय्यं जय्यमित्यत्राय निपात्यते । क्षेतुं शक्यं क्षय्यम् । जेतुं शक्यं जय्यम् ॥ 'क्षि क्षये' 'जि जये' आभ्यां तव्यादयोऽईऽर्थे विधौ शक्ती चेति यः प्रत्ययः । शक्यार्थाभावे तु क्षेतुं योग्यं क्षेयं जेतुं योग्यं जेयम् । नात्राय ॥
(तत्त्वदी० ) क्षय्यमित्यादि ॥क्षेतुं शक्यं क्षय्यम् । जेतुं शक्यं जय्यम् । क्षि क्षये जि जये इत्यतः स्वराद्यः इति यप्रत्यये गुणे च क्षेयं जेयमिति ॥
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |