Page Text
________________
(२०)
सिद्धान्तचन्द्रिका। [ स्वरसंधिः] सामान्ये तु कार्यित्वम्। माठरकौण्डिन्यन्यायेन। तद्यथा ।ब्राह्मणा भोज्यन्तां माठरकौण्डिन्यौ परिवविष्टामिति ब्राह्मणभोजने निमित्तभूतयोस्तयोर्भोजनं बाध्यते । तद्वद्यपस्य द्विरुक्तौ निमित्तस्य द्वित्वं बाध्यते । व्यवस्थितविभाषया शसस्यापि द्वित्वम् । कुत्रचिद्भवति कुत्रचिन्न भवतीयं व्यवस्थितविभाषा । तया । स्वरात्पराभ्यां रहाभ्यां परः शसो द्विः स्यादित्यर्थः ॥ पाश्र्वम् । वम ॥ . (तत्त्वदी०)-रहाद्यपो द्विरिति ॥ रश्च हश्चेति द्वन्द्वः । हकाराधिक्यं तु 'अचों रहाभ्यां द्वे' इति पाणिनिसूत्रानुसारात् ।। मद्रहद इत्यादौ स्वरात्पराद्धात्परस्यापि रेफस्य न द्वित्वं माठरकौण्डिन्यन्यायेन तद्बाधात् । तद्यथा । ब्राह्मणा भोज्यन्तां माठरकौण्डिन्यौ परिवेविष्टामिति ब्राह्मणभोजने निमित्तभूतयोस्तयोर्भोजनं बाध्यते । एवमत्रापि यद्वित्वनिमित्तस्य रेफस्य न यपान्तर्गतत्वेन द्वित्वकार्यित्वम् । व्यवस्थितविभाषया शसस्यापि द्वित्वम् । पाश्र्व धर्षामत्यादौ । पविण् । णित्त्वावृद्धिः । डित्त्वाहिलोपः ॥ । (उ वम् ) मदूधव्वत्र-मध्व्वत्र--मद्ध्वत्र--मध्वत्र ॥ सूत्रेष्वदृष्टं पदं सूत्रान्तरादनुवर्तनीयम् ॥
(सुबोधिनी)-उ वम् ॥ चपा अबे जबा इत्यतः प्राक् स्वरे इत्यनुवर्तते। सूत्रेषु यत्पदं न दृष्टं तत् पदमन्यत्सूत्रं सूत्रान्तरं तस्मात्सूत्रान्तरादनुवर्तनीयमित्युक्तत्वात पूर्वसूत्राद ग्रहणमनुवृत्तिः ॥ उ वत्वं प्राप्नोति स्वरे परे ॥ एवम् ऋ रम् ल लमत्रापि पूर्ववत्सर्वं व्याख्येयम् । धस्य द्वित्वं जबत्वं च । मद्ध्वत्र ॥
(तत्त्वदी.)-उ वमिति ॥ वत्वमापद्यत इति पूर्ववत् ॥ मध्वत्रेति ॥ अत्रापि धकारवकारयोत्विविकल्पाच्चत्वारि रूपाणि ॥
(ऋरम् ) पित्रर्थः (ल लम् ) लनुबन्धः ॥
(सुबोधिनी)-ऋ रम् । ऋ रत्वं प्रामोति स्वरे ॥ रत्वं तकारस्य द्वित्वम् ।। पित्रर्थः॥ ल लम् ॥ ल लत्वं प्राप्नोति स्वरे परे ॥
(तत्त्वदी०)-ऋ रमित्यादिपूर्ववत् ॥ पित्रर्थः इति अत्रापि तकारस्य द्वित्वविकल्पाद्रूपद्वयम् ॥ ल लमिति ॥ लनुबन्ध इति ॥ ल अनुबन्धो यस्येति विग्रहः ॥
(ए अय् ) नयनम् ( ओ अ ) भवनम् ॥ (सुबोधिनी)-ए अय् ॥ एरय् स्यात्स्वरे ॥ ओ अव्॥ ओरव स्यात्स्वरे।
(तत्त्वदी.)-ए अयिति ॥ प्रथमान्तं पदद्वयमपि । एवमुत्तरसूत्रेऽपि ॥ नयनमिति॥ 'णीञ् प्रापणे' इत्यस्माद्युटि 'युवोरनाकौ' इति अनादेशे । एवं भवनमपि भूधातोः॥
(गोरग्या पदान्ते स्वरे) टिकितावायन्तयोर्वक्तव्यौ ॥ गोअग्रम् गोऽयम् गवायम् । पदान्ते किम् । गवि । स्वरे किम् । गोहितम् ॥
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |