Page Text
________________
[द्विरुक्तप० ] टीकाद्वयोपेता।
(३५३) अन्यमन्यमिति अन्योऽन्यमित्यादिषु सर्वत्र पूर्वपदस्थविभक्तेः सौ कृते ततो विसर्गः। अतोऽत्युरित्युत्वे 'उ ओ' इत्योत्वे एदोतोऽत इत्यालोपे च रूपसिद्धिः । एवं परः पर इति परस्परः । परौ पराविति परस्परौ। परे परे इति परस्परे । परं परमिति परस्परमित्यादि । इतरशब्दस्य तु समासवद्भावात् समासप्रत्यययोरिति विभक्तेलृक् । इतर इतर इति इतरेतरः । इतरौ इतराविति इतरेतरौ । इतरे इतरे इति इतरेतरे। इतरमितरमिति इतरेतरमित्यादि ॥
(स्त्रीनपुंसकयोरुत्तरपदस्थाया विभक्तराम्भावो वा) अन्योऽन्याम् अन्योऽन्यम् परस्पराम् परस्परम् इतरेतरामितरतरं वा इमे ब्राह्मण्यौ कुले वा भोजयतः । "दलयेऽप्यावभावः क्लीबे श्तुविरहः स्यमोः । समासे सेरलुक् चेति सिद्धं बाहुलकात्रयम् ॥" समासे सेरलुक् चेत्यस्योदाहरणं तु अन्योऽन्याश्रयः परस्पराक्षिसादृश्यमित्यादिकं बोध्यम् ॥
(सुबोधिनी)-स्त्रीनपुंसकयोरुत्तरपदस्थाया विभक्तेराम्भावो वा ॥ स्त्रियां कीचे चात्तरपदस्थविभक्तीनामामादशो वा भवति ॥ स्त्रियां यथा । अन्या अन्येति पूर्वपदस्थविभक्तेः सिः परपदस्थविभक्तेश्चाम् । अन्योऽन्याम् ।आमभावपक्षे अन्योऽन्यम् । बहुलग्रहणात् स्त्रियामित्या प्रत्ययाभावो दलद्वये । अन्ये अन्ये इति अन्योन्याम् अन्योन्यौ । अन्या अन्या इति अन्योन्याम् अन्योन्याः । अन्यामन्यामिति अन्योन्याम् अन्योन्यमित्यादि ॥ एवं परस्परां परस्परः । परस्परां परस्परौ । परस्परां परस्परे परस्परां परस्परमित्यादि॥एवामितरेतराम् इतरेतरः। इतरेतराम् इतरेतरौ।इतरेतराम् इतरेतरे । इतरेतराम इतरेतरमित्यादि । क्लीवे तु अन्यत् अन्यदिति अन्योन्याम्। अन्योन्यम् । स्यमोः प्रत्यययोः स्थाने स्त्वन्यादेरिति श्त्वादेशाभावो बाहुलकादेव । इमे कयौँ इमे कर्तृणी वा अन्यामन्यामन्यदन्यद्वा भोजनं कारयतः ॥ ननु अन्योन्यं परस्परमित्यादौ केवलपूर्वपदविभक्तीनां स्यादेशविधानस्य चरितार्थत्वमस्ति । 'अन्योऽन्यसंसक्तमहस्त्रियामम्' इति । अन्योन्याश्रय इति। परस्पराक्षिसादृश्यमिति। अदृष्टपरस्परैरित्यादौ समासप्रत्यययोरित्यनेन पूर्वपदविभक्तीनां स्यादेशस्य कथं लुग् न स्यादिति चेदत्राहुः । बाहुलकात्समासविषये पूर्वपदविभक्तीनां स्यादेशस्य लुग् न भवतीत्यर्थः॥ (तत्त्वदी०) दलद्वये इत्यादि । दलद्वये आबभावः आपः अभावः अन्योऽन्य परस्पर
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |