Page Text
________________
(३३६) सिद्धान्तचन्द्रिका। . [ तद्धिता० ] दिसिद्धये इदुतोरेव न संधिरिति नाशङ्कनीयम् । युट्करणसामर्थ्यात् । अन्यथा सवर्णदीर्पण तद्विधानं व्यथै स्यात् । न च युड्विधिसामर्थ्यात्सवर्णदीर्घ एव न भविष्यतीति वाच्यम् । नत्रो वैयर्थ्यप्रसङ्गात् । युटः षष्ठ्यभावान्न वृद्धिनिषेधः। उत्सर्गसमानदेशा अपवादा भवन्तीति न्यायात् दध्यश्व इत्यादौ न । दधिप्रियोऽश्वो दध्यश्वस्तस्यायमिति । चकारात्स्वगतस्वध्वरव्यङ्गव्यवहारव्यायामप्रभृतीनां न निषेधयुटौ ॥ वैयाकरण इति ॥ कारकादित्यण् । यकारात्पूर्वमिट् । तस्य पश्चादृद्धिः॥
(द्वारादीनां च ) द्वारादीनां संबन्धिनोः स्वरयोर्न वृद्धिः किंतु तयोगुंडागमः॥ द्वारे नियुक्तो दौवारिकः ॥ व्यल्कशस्येदं वैयल्कशम् । सौवरम् । शौवम् । सौवयामिकः । नैयग्रोधम् । सौवादुमृदवम् । शौवस्तिकम् ॥
(सुबोधिनी )-द्वारादीनां च ॥ द्वारादीनामसंधिजयोरपि यकारवकारयोः युट् स्यात् ॥ पश्चादृद्धिश्च । यस्य इट् वस्य उट् इत्यर्थः ॥ दौवारिकः । नियुक्तेऽर्थे इकः । उबृद्धी ॥ वैयल्कशम् । इदमर्थेऽण् । इबृद्धी ॥ स्वरस्येदं सौवरम् । उड्वृद्धी ॥ स्वग्रामे भवः सौवग्रामिकः । इकः उड्वृद्धी ॥ न्यग्रोधस्येदं नैयग्रोधम् । अण् । इइवृद्धी ॥ स्वादु च तत् मृदु च स्वादुमृदु स्वादुमृदुन इदं सौवादुमृदवम् । अण् ।'वोऽव्यस्वरे' इत्यत् । उवृद्धी ॥ श्वो भवं शौवस्तिकम् । तिकण् । उड्वृद्धी॥ श्वापदस्येदं निपातनात्पूर्वपदस्य दीर्घः। अण् । वा उड्वृद्धी ॥ श्वापदं-शौवापदम् ॥
(तत्त्वदी०)-द्वारादीनामिति ॥ संधिजत्वाभावेऽपि तौ । वस्तुतस्त्वन्तय्वोरित्येव सुवचम् । अन्तशब्दश्च पदान्तपरतया व्याख्येयः अनन्त इत्यादौ तथैव व्याख्यानात् । नुडादिवाडेव तु नागमः व्याख्यानतो विशेषप्रतिपत्तेः ॥ सौवरमिति ॥ स्वरस्येदम् ॥ शौवमिति।। शुन इदम् ॥ सौवग्रामिक इति ॥ स्वग्रामे भवः ॥ सौवादुमृदवमिति ॥ स्वादु च तत् मृदु च तस्येदम् ॥ शौवस्तिकमिति ॥ श्वो भवम् । श्वसस्तिकण ॥
(इतो जाताथै) लज्जा जाताऽस्य लज्जितः। फलितः। ताराकितम्॥ (सुबोधिनी)-इतो जातार्थे ॥ प्रथमान्तानाम्नोऽस्य जातमित्यर्थे इतः प्रत्यय: स्यात् ॥ यस्य लोप इत्यालोपः।लज्जितः ॥ फलानि जातान्यस्य फलितः॥ त्रपा जाताऽस्य त्रपितः ॥ तारका जाता अस्य तारकितं नमः ॥ एवं पुष्पितं पुलकितं रोमाञ्चितम् ॥ (तत्त्वदी०)-इतो जातार्थे इति ॥ अस्य जातमित्यर्थे इत इत्यर्थः ॥ (तरतमेयस्विष्ठाः प्रकर्षे) अतिशयेन शुक्लः शुक्लतरः। शुक्लतमः।।
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |