Page Text
________________
[तद्धिता०] . टीकाद्वयोपेता। (३३५)
(प्राचुर्यविकारप्राधान्यादिषु मयट् ) अन्नं प्रचुरमत्रान्नमयो यज्ञः । मृन्मयो घटः । स्त्रीमयो जाल्मः । अमृतं स्वरूपमस्यामृतमयश्चन्द्रः । आम्रस्य विकारोऽवयवो वा आम्रमयम् । शरमयम् ॥
(सुबोधिनी )-प्राचुर्यविकारप्राधान्यादिषु मयट् ॥ नाम्न एष्वर्थेषु मयट् स्यात् ।। प्राचुर्ये अन्नमयो यज्ञः। विशेष्यनिघ्नताऽत्र ॥ विकारे मृदो विकारो मृन्मयः। मयट्प्रत्ययः । जमे जवस्यापीति नः ॥ प्राधान्ये स्त्री प्रधानमस्य स्त्रीमयः॥ आदिशब्दादन्येष्वप्यर्थेषु मयः । यथा । अमृतमयोऽत्र स्वरूपे मयः ॥ आम्रमयमत्र विकारावयवयोर्मयट् ॥ शराणां विकारोऽवयवो वा शरमयम् ॥
(तत्त्वदी० )-प्राचुर्येति ॥ प्रचुरस्य भावः प्राचुर्य बाहुल्यम् । प्राचुयै च विकारश्च प्राधान्यादिश्च ते तेषु ॥ जाल्मोऽसमीक्ष्यकारी ॥ अमृतमय इति ॥ आदिपदात्ताद्रूप्येऽपि ।
(गोः पुरीषे ) गोमयम् ॥ (सुबोधिनी )--गोः पुरीषे ॥ गोशब्दान्मयट् स्यात् पुरीषेऽर्थे ॥ गोः पुरीष गोमयम् ॥ पुरीषे किम् । गव्यम् । पयसि ण्यः ॥
( न सन्धिय्वोर्युट् च ) संधिजयोर्यकारवकारयोः संबन्धिन स्वरस्य न वृद्धिः । किंतु तयोर्युडागमो यस्येट् वस्योट् पश्चादृद्धिः ॥ व्याकरणमधीते वेद वा वैयाकरणः । स्वश्वं वेद सौवश्वः । व्यासस्यापत्यं वैयासकिः ॥
(सुबोधिनी)-न सन्धिय्वोर्युट च ॥ सन्धानं संधिः 'नङ्की' इति किप्रत्ययः। सन्धौ जातौ संधिजौ, य् च त् च खौ सन्धिजौ च तौ स्वौ च सन्धिय्वौ । शाकपार्थिवादित्वान्मध्यमपदलोपः ।माधवस्तु सन्धेविति षष्ठीतत्पुरुषमाह । इश्च उश्चानयोः समाहारो यु युसहितः टू युट् । द्वन्द्वान्ते श्रूयमाणत्वात् टकारः प्रत्येकं संबध्यते । उट् इट् इत्यर्थः॥ वैयाकरणः । अण् इट् वृद्धिः ॥ सुष्ठु अश्वः स्वश्वः। स्वश्वं वेत्तीति सौवश्वः । अण् । उड्वृद्धी ॥ वैयासकिः। अपत्ये इञ् । सुधातृव्यासेत्यकङ् । इड्वृद्धी ॥
(तत्त्वदी० )-न सन्धिय्वोर्युट चेति ॥ संधानं पूर्वपरयोरव्यवधानेनोच्चारणं संधिः॥ 'नङ्की' इति किः । संधौ जातौ संधिजौ। 'किम्वनिब्डाः' इति जनेर्डः ॥ य च व् च य्वौ संधिजौ च तौ य्वौ च संधिय्वौ शाकपार्थिवादिः । इश्च उश्चानयोः समाहारो युतेन सहितः टू युट् । द्वन्द्वान्ते श्रूयमाणत्वात् । प्रत्येकं संबन्धः । इट् उद इति । सौस्थितिरित्या
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |