Page Text
________________
(३१४) सिद्धान्तचन्द्रिका। [ तद्धितप्र.] नासिकाया नतेऽभिधेये इनपिटकाः प्रत्ययाः स्युः॥निशब्दस्य चिकचिचिका ययाक्रममादेशाश्च ॥ (तत्त्वदी० ) इनपिटका इति यथाक्रमं प्रत्ययत्रयम् आदेशत्रयं च बोध्यम् ॥
(किन्नस्य चिल्पिलचुलो लः प्रत्ययोऽस्य चक्षुषी इत्यर्थे ) क्लिन्ने चक्षुषी अस्य चिल्लः पिल्लः ।चुल्लः ॥
(सुबोधिनी )-क्लिनस्य चिपिल्चुलोलः प्रत्ययोऽस्य चक्षुषी इत्यर्थे। अस्य चक्षुषी एतस्मिन्नर्थे क्लिन्नशब्दालप्रत्ययः स्यात् क्लिन्नस्य चिल् पिल चल आदेशाश्च ॥ कथं तर्हि । “ स्युः क्लिन्नाक्षे चुल्लचिल्लापल्लाः क्लिन्नक्षिण चाप्यमी" इत्यमरः । इति चेत् अत्राहुः । पुरुषे व्युत्पादितानां तदवयवे लक्षणा बोध्याऽत्र ॥
( उपाधिभ्यामासन्नारूढयोस्त्यकः ) पर्वतस्यासन्ना भूमिरुपत्यका । आरूढा अधित्यका ॥
( सुबोधिनी )-उपाधिभ्यामासनारूढयारत्यकः ॥ उपाधिभ्यां त्यकः प्रत्ययः स्यात् ॥ आसन्नं समीपम् । आरूढमुच्चस्थानम् । तत्र संज्ञायाम् । पर्वतस्यासन्नं स्थलमुपत्यका । आरूढस्थलमधित्यका । क्षिपकादित्वात् काप्यत इतीत्वं न ॥
(कर्मणष्ठो घटते इत्यर्थे ) कर्मणि घटते कर्मठः ॥ (सुबोधिनी)-कर्मणष्ठो घटते इत्यर्थे ॥ सप्तम्यन्तात् कर्मन्शब्दात् ठप्रत्ययः स्यात् घटते चेष्टते इत्यर्थे । 'नो लोपः' इति नलोपः। “कर्मशूरस्तु कर्मठः” इत्यमरः।।
(साक्षादृष्टरि संज्ञायां डिनिः) साक्षाद्दष्टा साक्षी। (सुबोधिनी )-साक्षाद्रष्टरि संज्ञायां डिनिः ॥ द्रष्टर्यर्थे साक्षादित्यव्ययात् डिनिः स्यात् संज्ञायामर्थे ॥ डित्वाहिलोपः । इनामिति दीर्घः । साक्षी ॥
(इष्टादिभ्य इनिरनेनेत्यर्थे ) इष्टमनेन इष्टी । अधीती । हैयङ्गवीनं श्रोत्रियः क्षेत्रियोऽनुपदी इत्यादयो निपात्याः । ह्योगोदोहोद्भयं हैयङ्गवीनम् । छन्दोऽधीते श्रोत्रियः परक्षेत्र चिकित्स्यः क्षत्रियः । अनुपदमन्वेष्टाऽनुपदी ॥
(सुबोधिनी)-इष्टादिभ्य इनिरनेनेत्यर्थे ॥ एभ्य इनिप्रत्ययः स्यात् अनेनेत्यर्थे ॥ अधीतमनेनेति अधीती ॥ हैयङ्गवनिं श्रोत्रियः क्षेत्रियोऽनुपदी इत्यादयो
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |