Page Text
________________
[ समासप्र०] . टीकाद्वयोपेता।
(२८१) अकामे परे । मूर्द्धमस्तकाभ्यां तु न । उरसिलोमा ॥ अकामे किम् । मुखे कामोऽस्य मुखकामः ॥ मूद्धमस्तकाभ्यां नेति किम् । मूद्धशिखः । मस्तकशिखः ॥ हृदयं स्पृशतीति दिवहृद्भयां सप्तम्या अलुक् । हृदिस्पृक् । कर्मणोऽधिकरणत्वविवक्षायां सप्तयी । एवं दिविस्पृक् ॥ कण्ठेकालः । स्वाङ्गात् सप्तम्या अलुगित्यलुक् ॥ वाग्दिपश्यद्भयः षष्ठयाः अलुर युक्तिदण्डहरेषु । वाचोयुक्तिः । दिशोदण्डः। पश्यतोहरः । पश्यन्तमनादृत्य हरतीत्यर्थः ॥ 'अनादराधिक्ये' इति षष्ठी । अकालासप्तम्या अलुग्वा शयवामवासिषु । खेशयः-खशयः। ग्रामेवासः ग्रामवासः । ग्रामेवासी ग्रामवासी ॥ षष्ठया अलुगाकाशऽथे। चोरस्यकुलम् ॥ आक्रोशे किम् । ब्राह्मणकुलम् ॥ ओजसंभस्सहस्तमसञ्जाभ्यस्तृतीयाया अलुक् । ओजसाकृतम् । अम्भसाकृतम् । सहसाकृतम् । तमसाकृतम् । अञ्जसाकृतम् । आर्जवेन कृतमित्यर्थः। पुसोऽनुजे जनुषोऽन्धे च तृतीयाया अलुक्। यस्याऽग्रजः पुमान् स पुंसानुजः। जनुषान्धः । जात्यन्ध इत्यर्थः । “जनुजननजन्मानि" इत्यमरः ॥ आत्मनस्तृतीयाया अलुक पूरणार्थप्रत्ययान्ते परे । आत्मनापञ्चमः ॥ पूरणार्थे किम् । आत्मकृतम् ॥ त्वचिसारः ॥ हसान्ताददन्ताच सप्तम्या अलुक् संज्ञायामित्यलुक् ।। गोः सप्तम्या अलुक स्थिरे । गविष्ठिरः ॥ युधिष्ठिरः । हसान्तादिति सप्तम्या अलुक् ॥ परशब्दादात्मशब्दाच चतुर्थ्या अलुक वैयाकरणाख्यायाम् । परस्मैपदम् । परस्मैभाषा । आत्मनेपदम् । आत्मनेभाषा। तादयें चतुर्थ्यां अलुगत्र ॥ मध्यान्ताभ्यां सप्तम्या अलुग्गुरौ परे । मध्ये गुरुः । अन्तगुरुः ॥ तत्पुरुष सप्तम्या अलुक् कृत्प्रत्ययान्ते बहुलम् । स्तम्बरमः । स्तम्बे तीरे रमते इति स्तम्बेरमो हस्ती । कर्णेजपः। कर्णेजपःसूचकः॥कालवाचकात्सतम्या अलुग्वा तरतमकालतनेषु पूर्वाहेतरे-पूर्वाह. तरे । पूर्वाहेतमे-पूर्वाह्नतमे । पूर्वाहेकाले-पूर्वाह्नकाले । पूर्वाह्नतने-पूर्वाह्नतने ॥ अदसः षष्ठया अलुगायनपुत्रिकाकुलिकासु । अमुष्यापत्यं नडादित्वादायनण । आमुष्यायणः । अमुष्य पुत्रस्य भावः आमुष्यपुत्रिका । अमुष्य कुलस्य भावः आमुष्यकुलिका । भावार्थ कः ॥ ऋदन्तात्षष्टया अलुगू वा । स्वसृपत्योः । मातृपितृभ्यां स्वसुः सस्य षः स्यात्समासे । मातृष्वसा । पितृष्वसा । मातृपितृभ्यां वा। आभ्यां स्वसुः सस्य षो वा स्यात् समासे । मातुःष्वसा मातुःस्वसा । पितुःष्वसा पितुःस्वसा ॥ विद्यासंबन्धयोनिसंवन्धवाचिन ऋदन्तात्षष्ठया अलुक् । होतुरन्तेवा. सी होतुःपुत्रः । पितुरन्तेवासी पितुःपुत्रः ॥ देवानांप्रिय इति मूर्वेऽर्थे षष्ट्या अलुक् । अन्यत्र देवप्रियः ॥ दिवो दासे परे षष्ठया अलुक् । दिवोदासः॥ शुनः षष्ट्या अलुक शेपपुच्छलाङगूलेषु । शेपः सकारान्तः । “स्याल्लिङ्गं चिह्नशेफसाः" इत्यमरोक्तः । शीङ औणादिके पप्रत्यये पोपधतोऽपि । शुन इव शेपमस्य स शुनःशपः । शुन इव
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |