Page Text
________________
(२८०) सिद्धान्तचन्द्रिका। [समासप्र० ] ब्रह्म । ब्रह्म चरतीति ब्रह्मचारी 'व्रते' इति णिनिः । समानः ब्रह्मचारीति सब्रह्मचारी ॥ समाने तीर्थे वसतीति सतीर्थ्यः। वसत्यर्थे ण्यप्रत्ययः॥ उत्तरपदोदकस्योदः। क्षीरोदः। मुरोदः । लवणोदः । शुद्धोदः ॥ पृषतः उदरमिति तलोपः । पृषोदरम् ॥ वारिणो वाहक इति पूर्वपदस्य वः उत्तरपदादेश्च लत्वं बलाहकः ॥ गूढोत्मा अत्राकारस्य स्थाने उत्वम् ॥ “भवेद्वर्णागमाद्धंसः सिंहो वर्णविपर्ययात् । गूढोत्मा वर्णविकृतेर्वर्णनाशात्पृषोदग्म् ॥ १॥" हन्तेः पचादित्वादप्रत्यये सगागमात् हंस इति । हिंसेः पचादित्वादप्रत्यये हकारसकारयोर्व्यत्ययात् सिंह इति ॥ दिकशब्देभ्यस्तीरस्य तारो का । सर्वादेः समासादाविति पुंवत् । दक्षिणतारं दक्षिणतीरमित्यादि ॥
(अलुक् क्वचित् ) कचित्समासे तद्धितं च विभक्तेरलुक् ॥ कच्छ्रान्मुक्तः । स्तोकान्मुक्तः । दूरान्मुक्तः । निटान्मुक्तः । अप्सुयोनिः । सरसिजम् । उरसिलोमा । हृदिस्पृक् । कण्ठेकालः । वाचोयुक्तिः। दिशोदण्डः । पश्यतोहरः । खेशयः। ग्रामेवासः । ग्रामवासी । चोरस्य कुलम् । ओजसाकृतम् । सहसा कृतम् । अम्भसाकृतम् । पुंसानुजः । जनुषान्धः । आत्मनापञ्चमः । त्वचिसारः। गविष्ठिरः । युधिष्ठिरः। परस्मैपदम् । परस्मैभाषा । आत्मनेपदम् । आत्मनेभाषा । मध्यगुरुः । अन्तेगुरुः । स्तम्बेरमः । कर्णेजपः । पूर्वाह्नेतरे । पूर्वाह्नतमे । आमुष्यायणः । आमुष्यकुलिका । आमुष्यपुत्रिका । मातृपितृभ्यां स्वसुः सस्य षः मातृष्वसा । पितृष्वसा । मातृपितृपयां वा मातुःस्वसा-मातुःष्वसा । पितुःस्वसापितुःष्वसा । होतुरन्तेवासी । हातुःपुत्रः । पितुरन्तेवासी । पितुःपुत्रः । देवानां-प्रिय इति च मूर्ख । दिवोदासः । शुनःशेपः । शुनःपुच्छः । इत्यादि ॥
(सुबोधिनी )-अलुक क्वचित् ॥ समासप्रत्यययोरित्यस्यापवादः । कृच्छ्रस्तोकदूरार्थनिकटार्थभ्यः पञ्चम्या अलुक् उत्तरपदे ॥ कृच्छ्रान्मुक्तः। “स्यात्कष्टं कृच्छ्रमाभीलम्" इत्यमरः ॥ उत्तरपदे किम् । निष्क्रान्तः स्तोकादिति निःस्तोकः ॥ द्विवचनबहुवचनान्तानां तु समासो नेष्यतेऽनभिधानात् । तेन स्तोकाभ्यां मुक्त इत्यादौ वाक्यमेव ॥ अप्सु योनिरुत्पत्तिर्यस्येति अपः सप्तम्या अलुक् योनिजचरमतिषु । अप्सुयोनिः अप्सुजः। अपमुचरः। अपमुमतिः ॥ हसान्ताददन्ताच्च सप्तम्या अलुक संज्ञायाम् । सरसिजम् । अदन्तात्तु अरण्यातिलक इत्यादि । स्वाङ्गात् सप्तम्या अलुग
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |