Page Text
________________
[विभक्त्यर्थाः ] टीकाद्वयोपेता।
(२३५) चक्रिर्वा सुखं हरिः । हरि दिदृक्षुः अलंकरिष्णुर्वा । दैत्यान् घातुको हरिः। जगत्सृष्ट्वा । सुखं कर्तुम् । विष्णुना हता दैत्याः । दैत्यान् हतवान् हरिः। ईषत्करः प्रपञ्चो हरिणा । सोमं पवमानः । आत्मानं मण्डयमानः । वेदमधीयन् । कर्ता लोकान् ॥
(सुबोधिनी)-वर्तमानाधारार्थक्तस्य योगे षष्ठी॥ वर्तमानार्थस्याधिकरणवाचिनश्च क्तस्य योगे कर्तरि षष्ठी स्यात् ॥ अक्तादाविति निषेधस्यापवादोऽयं विधिः ॥ राज्ञां मतः। बीतामिति मतिबुद्धिपूजार्थेभ्यो वर्तमाने कर्मणि क्तः । 'पूजितो यः सुरासुरैः' इत्यादौ तु भूते क्तो बोध्यः ॥ इदमेषां शयितमासितं भुक्तं वा। स्थैर्यगतिभक्षणार्थभ्यः' इत्यधिकरणे क्तः । कर्तृकर्मणोः षष्ठीबाधकाः क्तादय उच्यन्ते । हरिः सुखं कुर्वन् कुर्वाणः । शतृशानौ तिप्तेवदिति शतृशानौ ॥ चकृवान् चक्राणः चक्रिः । कसुकानौ णबेवदिति वसुकानौ । 'आइतः किदिश्च भूते ' इति किः॥ मैत्रो हरि दिदृक्षुः। सान्ताशंसभिक्षिभ्य उरित्युः।। अलंकरिष्णुः । 'इष्णुस्नुक्नु' इति शीले इष्णुः ॥ हरिदैत्यान् घातुकः । 'पाकोकणः इत्युकण' ॥ कृत्कतेरीति कर्तरि प्रत्यया एते ॥ जगत् सृष्ट्वा । पूर्वकाले क्त्वेति क्त्वा ॥ सुखं कर्तुम् । तुम् तदायां भविष्यतीति तुम् ॥ विष्णुना दैत्या हताः । हरिदैत्यान् हतवान् । 'क्तक्तवतू' इति क्तक्तवतू प्रत्ययौ ॥ हरिणा प्रपञ्च ईषत्करः । 'ईषदुःसुषु खल्यू' इति खल् ॥ मैत्रः सोमं पवमानः ॥ आत्मानं मण्डयमानः । मडि भूषायाम् । ताच्छील्यवयोवचनशक्तिष्वानशित्यानशू ॥ मैत्रो वेदमधीयन्। 'इधाोरकृच्छ्रिणि कर्तरि शतृ' इति शतृप्रत्ययः । हरिलॊकान् कर्ता । शीले तृन्निति तृन् ॥
(द्विषः शतुर्वा ) मुरस्य मुरं वा द्विषन् ॥ (सुबोधिनी )-द्विषः शतुर्वा ॥ द्विष अप्रीतौ ।' इत्यस्मात् द्विषः शत्राविति सूत्रेण विहितो यः शतृप्रत्ययस्तस्य योगे कर्मणि वा षष्ठी स्यात् ॥ क्तादित्वान्नित्ये निषेधे प्राप्ते विकल्पार्थमिदम् ॥ अक्तादावित्ययं निषेधस्तु कारकषष्ठया एवानन्तरस्य विधिर्वा प्रतिषेधो वेति न्यायात् । संवन्धे षष्ठी तु स्यादेव । ब्राह्मणस्य कुर्वन्नरकस्य जिष्णुरित्यादि ॥ एवं च आश्चर्यों गवां दोहोऽगोपेनेत्यत्र संबन्धविवक्षायां कर्तर्यपि । षष्ठी भवतीति बोध्यम् ॥
(भविष्यत्यकस्य भविष्यदाधमार्थस्येनश्च योगे षष्ठी न ) सतः पालकोऽवतरति । वजं गामी । शतं दायी॥
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |