Page Text
________________
[स्त्रीप्रत्ययाः ] टीकाद्वयोपेता।
(२०१) ( तत्त्वदी० )-नासिकेत्यादि ॥ वाप्रणादेतत्सर्वम् । नासिकोदरयोर्बहुस्वरादप्राप्तिः । ओष्ठादीनां तु संयोगोपधत्वादप्राप्तिः ।
(अङ्गगात्रकण्ठपुच्छाच्च ) स्वंगी। सुगात्री । सुकण्ठी। सुपुच्छी। पक्षे स्वंगेत्यादि ॥ __ (सुबोधिनी )-अङ्गगात्रकण्ठपुच्छाच ॥ एभ्यो वेष् स्यात् ॥ असंयोगोपधादिति निषेधे प्राप्ते वचनम् ॥ सुष्ठु अंगं यस्याः सा स्वंगी॥ सुष्ठु गात्रं यस्याः सा सुगात्री ॥ सुष्टु कण्ठो यस्याः सा सुकण्ठी ॥ सुष्ठु पुच्छं यस्याः सा सुपुच्छी ॥ पक्षे आम् ॥
(कबरमणिविषशरेभ्यः परात् पुच्छानित्यम् ) कबरपुच्छी । माणिपुच्छी । विषपुच्छी । शरपुच्छी ॥ • (सुबोधिनी )-कबरमाणविषशरेभ्यः परात् पुच्छान्नित्यम् ॥ ईप् स्यात् ॥ कबरं चित्रं पुच्छं यस्याः सा कवरपुच्छी ॥ मणिः पुच्छे यस्याः सा मणिपुच्छी ॥ शरः पुच्छे यस्याः सा शरपुच्छी ॥ विषं पुच्छे यस्याः सा विषपुच्छी ॥
(उपमानात्पक्षपुच्छाभ्याम् ) श्येनपक्षी । श्येनपुच्छी ॥ (सुबोधिनी )-उपमानात्पक्षपुच्छाभ्याम् ॥ उपमानात्पराभ्यां पक्षपुच्छाभ्यां नित्यमीप् ॥ श्येनवत् पक्षौ यस्याः सा श्येनपक्षी ॥ श्येन इव पुच्छं यस्याः सा श्येनपुच्छी ॥ . (न कोडादिबहुस्वरात् ) कल्याणकोडा । सुजघना ॥
(सुबोधिनी)-न क्रोडादिबहुस्वरात् ॥ क्रोडादेवहुस्वराच्च स्वाङ्गान्नेप्स्यात् ॥ अश्वानामुरः क्रोडा । सुष्ठु जघनं यस्याः सा सुजघना ॥ _ (तत्त्वदी०)-कल्याणक्रोडेति ॥ अश्वानामुरः क्रोडा स्त्रीलिङ्गोऽयमिति हरदत्तादयः। तत्रान्यार्थत्वेन ह्रस्वत्वेऽदन्तत्वादीपः प्राप्तिः ॥ अमरस्तु 'न ना क्रोड भुजान्तरम् ' इत्याह ।। रत्नमणिस्तु पुंस्त्वमाह । गणे च क्रोडेति प्रातिपदिकमात्रं पठ्यते न तु आबन्तमिति गणरत्नमहोदधिकारः। एवं चाविशेषाल्लिङ्गत्रयेऽपि उदाहरणं बोध्यम् ॥ माधवस्तु तुदादिगणे 'क्रुडू निमज्जने ' इति धातोराह । कोड: घञ् । क्रोडा अश्वानामुः। अयं स्वभावतो विशेषविषयः। क्रोडादिषु आवन्तस्यैव पाठात् । भुजान्तरमात्रवचनस्य क्रोडशब्दस्य बहुव्रीहौ स्वाङ्गलक्षण ईबावकल्पो भवत्येव । कल्याणक्रोडी। कल्याणक्रोडादिराकृतिगणः ॥
(सहनविद्यमानपूर्वान ) सकेशा । अकेशा । विद्यमाननासिका।
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |